Termodinamika

Termodinamika (prej gj.greke thermos qė do tė thotė nxehtėsi dhe dynamis qė do tė thotė energji/fuqi) ėshtė degė e fizikės qė studion ndikimin e ndėrrimit tė temperaturės, shtypjes dhe vėllimit nė sistemet fizike tė madhėsisė makroskopike pėrmes analizimit tė lėvizjeve kolektive tė grimcave tė tyre, duke pėrdorur statistikėn. Pėrafėsisht, nxehtėsi do tė thotė “energji nė tranzit (lėvizje)” dhe dinamika ka tė bėj me “lėvizje/transferim”; kėshtu qė nė thelb termodinamika studion lėvizjen e energjisė dhe se si energjia shndėrrohet.Termodinamika klasike

Termodinamika klasike ėshtė variacion i termodinamikės, i viteve tė hershme tė 1880, qė u morr me gjendjet termodinamike, dhe vetitė si energjia, puna dhe nxehtėsia dhe me ligjet e termodinamikės, por tė gjithave u mungonte interpretimi atomik. Nė formė paraprake, termodinamika klasike buron prej fizikanit Robert Boyle, i cili mė 1662 theksoi se shtypja/presioni p pėr njė sasi tė dhėnė gazi ndryshon anasjelltas me vėllimin V nė temperaturė konstante; forma e ekuacionit pV = k, konstante. Prej kėtu, njė ngjasim i termo – shkencave filloi tė zhvillohet me konstruksionin e makinės sė parė me avull/atmosferik nė Angli nga Thomas Savery nė 1697 dhe Thomas Newcomen nė 1712. Ligji i parė dhe i dytė dolėn nė tė njejtėn kohė mė 1850, sė pari nga punimet e William Rankine, Rudolf Clausius dhe William Thomson (Lord Kelvin). Nė fund – Lordi Kelvin e sajoi termin termodinamikė mė 1849 nė botimin e “An account of Carnot’s theory of the motive power of heat”. Libri i parė i mėsimit tė termodinamikės u shkrua mė 1859 nga William Rankine, njė qytetar dhe profesor i inxhinerisė mekanike nė Universitetin e Glasgow – it.

Termodinamika statistike

Me zhvillimin e teorisė molekularo – atomike nė vitet e vona tė 1880 dhe viteve tė hershme tė 1900, termodinamikės iu dha njė interpretim molekular. Kjo fushė u quajt termodinamikė statistike, e cila mund tė mendohet si njė urė lidhėse nė mes parametrave makro dhe mikroskopikė tė sistemit. Esencialisht, statistika termodinamike ėshtė njė afrim i termodinamikės me statistikėn mekanike, e cila pėrqendrohet derivimin/rrjedhojėn e rezultateve makroskopike prej fillesave tė para. Mund t’i kundėrvihet parardhėsit historik termodinamikės fenomenale, e cila jep pėrshkrime shkencore tė fenomeneve duke iu shmangur detaleve mikroskopike. Qasja statistike ėshtė tė pėrfitojė tė gjitha parametrat makroskopikė (temperatura, vėllimi, shtypja, entropia etj.) prej parametrave tė grimcave pėrbėrėse nė lėvizje dhe bashkėveprimit tė tyre (duke pėrfshirė edhe fenomenin/dukurinė e kuanteve). Ėshtė demonstruar mjaft e suksesshme, prandaj pėrdoret shpesh.

Termodinamika kimike

Termodinamika kimike studion raportin e nxehtėsisė me reaksionet kimike ose me ndryshimet fizike tė gjendjes pa kufizimin e ligjeve tė termodinamikės. Gjatė viteve 1873 – 76 matematikani – fizikani amerikan Wiilard Gibbs botoi tre teori/letra mė e famshmja ishte On the Equilibrum of Heterogeneous Substances, nė tė cilėn ai tregoi se si proceset termodinamike mund tė analizohen grafikisht, duke studiuar energjinė, entropinė, vėllimin, temperaturėn dhe shtypjen e sistemit termodinamik, nė atė mėnyrė qė tė kuptohet se a do tė ndodhte procesi spontanisht. Gjatė viteve tė hershme tė shek.XX, kimistė si Gilbert Lewis, Merle Randall dhe E. A. Guggenheim filluan tė aplikojnė metodat matematike tė Gibbs – it pėr tė analizuar proceset kimike.