Figura të shquara historike!

22 diktatorët më të mëdhenj që janë ende në pushtet

Nga Kim Jong e Robert Mugabee deri tek Hugo Chavez e Raul Castro Sunduesit që erdhën në pushtet nëpërmjet revolucioneve të lirisë Sot, thuajse 1.9 miliardë njerëz jetojnë nën sundimin e 22 autokratëve. Kostoja e gjithë këtij despotizmi ka qenë asgjësuese.
Miliona jetë kanë humbur, ekonomi të tëra janë rrënuar dhe shtete të tëra kanë dështuar nën shtypje brutale. “Freedom House” raporton se vetëm 60 përqind e vendeve të botës janë demokratike, shumë më shumë se 28 përqind që ishin në vitin 1950. E shumë prej atyre nuk janë demokraci reale, por udhëhiqen nga despotë të maskuar, ndërkohë që bota e merr lirinë për të mirëqenë. Edhe pse diktatorët janë të gjithë të këqij sipas mënyrës së tyre ka një tipar që është shumë i zakonshëm dhe i padurueshëm tek shumë prej tyre: Frekuenca shqetësuese me të cilën shumë despotë, ashtu si në Kirgistan e kanë nisur karrierën e tyre si “luftëtarë lirie” të supozuar të çlironin njerëzit e tyre. Në vitin 2005 Bakiyev udhëhoqi revolucionin e Tulipanëve për të rrëzuar diktatorin e mëparshëm. Kjo është e ngjashme dhe me diktatorët afrikanë. I pari në listën e diktatorëve më të tmerrshëm që udhëheqin është Kim Jong. Një izolues me kultivimin e kultit të personalitet që preferon konjakun francez.
Kim i ka varfëruar njerëzit e tij dhe ka futur me mijëra në burg, ndërkohë që ka shpenzuar burimet e pakta të vendit për programin bërthamor. Robert Mugabe mban vendin e dytë. Një “hero” i lirisë që luftonte për pavarësi e ka transformuar veten në një despot vrasës. Mugabe ka arrestuar dhe torturuar çdo kundërshtar politik duke varfëruar vendin për të fryrë llogaritë e tij vetjake.
Al-Bashir është një fanatik megaloman, i cili është përgjegjës për vdekjen e miliona sudanezëve dhe është akuzuar nga Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për krime lufte, por ai vazhdon të qeverisë me grusht të hekurt. Ndërkohë, sudanezi Afwerki e ka kthyer vendin e tij në një burg kombëtar, ku media e pavarur është asgjësuar, zgjedhjet kundërshtohen kategorikisht dhe shërbimi ushtarak është i detyruar, ndërkohë që qeveria preferon të mbështesë militantët somalezë në vend të popullit. Në Uzbekistan sundon Karimov, i cili është një bandit i pamëshirshëm që udhëheq që në kohën sovjetike, i cili ka ndaluar partitë opozitare dhe ka futur në burg rreth 6500 kundërshtarë politikë, si dhe etiketon këdo që e kundërshton si “terrorist islamik”. Tradhtar i filozofisë së lirisë të Revolucionit Islamik, Ahmedinejad ka ndërmarrë një program bërthamor kundër ligjit ndërkombëtar.
Ai është përgjegjës për padrejtësi të shumta gjatë pesë viteve të tij në pushtet. Lideri sharlatan i Revolucionit Bolivian, Chavez promovon një doktrinë të demokracisë pjesëmarrëse, në të cilën ai është pjesëmarrësi i vetëm, duke qenë se ka burgosur gjithë liderët e opozitës. Compaore është një despot pa vizion dhe axhendë, përveç përpjekjes për të mbajtur pushtetin e tij dhe për të asgjësuar kundërshtarët politikë. Compaore erdhi në pushtet duke vrarë paraardhësin e tij, Thomas Sankara. Vëllai i dytë Castro nuk është i ndërgjegjshëm që revolucioni që ai udhëheq është i dalë mode dhe i dështuar, e aspak koherent me aspiratat e njerëzve kubanë. Ai ia vesh dështimin e revolucionit komploteve të huaja.

1. KIM JONG IL
Vendi: Koreja e Veriut
Vitet në pushtet: 16
Një izolues me kultivimin e kultit të personalitet që preferon konjakun francez. Kim i ka varfëruar njerëzit e tij dhe ka futur me mijëra në burg, ndërkohë që ka shpenzuar burimet e pakta të vendit për programin bërthamor.

2. ROBERT MUGABE
Vendi: Zimbabve
Vitet në pushtet: 30
Një “hero” i lirisë që luftonte për pavarësi e ka transformuar veten në një despot vrasës. Mugabe ka arrestuar dhe torturuar çdo kundërshtar politik duke varfëruar vendin për të fryrë llogaritë e tij vetjake.

3. THAN SHWE
Vendi: Burma
Vitet në pushtet: 18
Një i çmendur ushtarak pa zemër, shqetësimi i vetëm i të cilit është pushteti i tij. Shwe ka asgjësuar opozitën me arrestime dhe izolim, duke mohuar ndihmën humanitare për popullin e tij pas ciklonit vdekjeprurës Nargis në vitin 2008.

4. OMAR HASSAN AL-BASHIR
Vendi: Sudan
Vitet në pushtet: 21
Al-Bashir është një fanatik megaloman, i cili është përgjegjës për vdekjen e miliona sudanezëve dhe është akuzuar nga Gjykata Ndërkombëtare Kriminale për krime lufte, por ai vazhdon të qeverisë me grusht të hekurt.

5. GURBANGULY BERDIMUHAMEDOV
Vendi: Turkmenistan
Vitet në pushtet: 4
Si pasardhës i tiranit ekscentrik Saparmurat Niyazov, ky dentist i panjohur ka vazhduar me politikat shtypëse të paraardhësit, duke u shpjeguar kjo me faktin se fundja ai ka “një ngjashmëri të madhe me Niyazov”.

6. ISAIAS AFWERKI
Vendi: Eritrea
Vitet në pushtet: 17
Afwerki e ka kthyer vendin e tij në një burg kombëtar, ku media e pavarur është asgjësuar, zgjedhjet kundërshtohen kategorikisht dhe shërbimi ushtarak është i detyruar, ndërkohë që qeveria preferon të mbështesë militantët somalezë në vend të popullit.

7. ISLAM KARIMOV
Vendi: Uzbekistan
Vitet në pushtet: 20
Karimov është një bandit i pamëshirshëm që udhëheq që në kohën sovjetike, i cili ka ndaluar partitë opozitare dhe ka futur në burg rreth 6500 kundërshtarë politikë, si dhe etiketon këtdo që e kundërshton si “terrorist islamik”.

8. MAHMOUD AHMADINEJAD
Vendi: Iran
Vitet në pushtet: 5
Tradhtar i filozofisë së lirisë të Revolucionit Islamik, Ahmedinejad ka ndërmarrë një program bërthamor kundër ligjit ndërkombëtar. Ai është përgjegjës për padrejtësi të shumta gjatë pesë viteve të tij në pushtet.

9. MELES ZENAWI
Vendi: Etiopi
Vitet në pushtet: 19
Zenawai është më ekstremist se ish-diktatori marksist që ai rrëzoi para dy dekadash. Ai ka asgjësuar opozitën, ka ndrydhur çdo mospajtim me politikën e tij dhe ka depozituar me miliona dollarë në llogaritë e tij personale jashtë vendit.

10. HU JINTAO
Vendi: Kinë
Vitet në pushte:
Një despot me formë kameleoni, i cili mashtron investitorët e huaj me një buzëqeshje dhe përkulje, por shtyp me egërsi çdo mosbindje politike. Ai tani po synon ato që përshkruhen si koloni të reja në Afrikë për të thithur burimet natyrore.

11. MUAMMAR AL-QADDAFI
Vendi: Libi
Vitet në pushtet: 41
Një egoist ekscentrik i njohur për fjalimet e tij pompoze dhe politikën e çoroditur, Qaddafi drejton një shtet policor bazuar në versionin e tij të Librit të Kuq të Maos të quajtur “Libri i Gjelbër”.

12. BASHAR AL-ASSAD
Vendi: Siri
Vitet në pushtet: 10
Një despot që do të duket dhe që përpiqet të ndjekë hapat e të atit, Assad-i ka shpenzuar miliarda dollarë në fatkeqësi të politikës së jashtme në Liban dhe Irak, duke neglizhuar kështu nevojat e sirianëve.

13. IDRISS DÉBY
Vendi: Çad
Vitet në pushtet: 20
Pasi udhëhoqi një sulm rebel kundër një ish-diktatorit, sot Deby përballet me të njëjtën sfidë – nga një prej ish-zyrtarëve të kabinetit të tij. Deby e ka rrënuar ekonominë e vendit duke shpenzuar për ushtrinë.

14. TEODORO OBIANG NGUEMA MBASOGO
Vendi: Guinea Ekuatoriale
Vitet në pushtet: 31
Obiang dhe familja e tij zotërojnë gjithë ekonominë duke zotëruar 600 milionë dollarë, ndërkohë që popullsia jeton në varfëri dëshpëruese. Nëse paratë do të ndaheshin në mënyrë të barabardh GDP-ja për frymë do ishte e njëjtë me çdo vend të zhvilluar Evropian.

15. HOSNI MUBARAK
Vendi: Egjipt
Vitet në pushtet: 29
Autokrati paranojak dhe i moshuar, shqetësimi i vetëm i të cilit është të qëndrojë në pushtet është dyshues edhe për hijen e tij. Ai ka mban në vend një ligj emergjence 30-vjeçar për të shtypur çdo aktivitet të opozitës.

16. YAHYA JAMMEH
Vendi: Gambia
Vitet në pushtet: 16
Ky kloun ekscentrik është zotuar të udhëheqë vendin për 40 vjet dhe pretendon se ka zbuluar kurën për HIV/AIDS. Ai në fakt pretendon dhe se ka fuqi mistike dhe se do e kthejë Gambian në një vend që prodhon naftë, por s’ka pasur sukses deri tani.

17. HUGO CHÁVEZ
Vendi: Venezuelë
Vitet në pushtet:11
Lideri sharlatan i Revolucionit Bolivian, Chavez promovon një doktrinë të demokracisë pjesëmarrëse, në të cilën ai është pjesëmarrësi i vetëm, duke qenë se ka burgosur gjithë liderët e opozitës.

18. BLAISE COMPAORÉ
Vendi: Burkina Faso
Vitet në pushtet: 23
Compaore është një despot pa vizion dhe axhendë, përveç përpjekjes për të mbajtur pushtetin e tij dhe për të asgjësuar kundërshtarët politikë. Compaore erdhi në pushtet duke vrarë paraardhësin e tij, Thomas Sankara.

19. YOËERI MUSEVENI
Vendi: Ugandë
Vitet në pushtet: 24
Pasi udhëhoqi një sulm rebel që pushtoi gjithë Ugandën në vitin 1968, Museveni deklaroi: “Asnjë kre shteti afrikan s’duhet të qëndrojë në pushtet më shumë se 10 vjet”. Por, pas 24 vjetësh ai vazhdon të jetë në pushtet.

20. RAUL CASTRO
Vendi: Kuba
Vitet në pushtet: 2
Vëllai i dytë Castro nuk është i ndërgjegjshëm që revolucioni që ai udhëheq është i dalë mode dhe i dështuar, e aspak koherent me aspiratat e njerëzve kubanë. Ai ia vesh dështimin e revolucionit komploteve të huaja.

21. ALEKSANDR LUKASHENKO
Vendi: Bjellorusi
Vitet në pushtet: 16
Një autokrat dhe ish-drejtues ferme kolektive, Lukashenko e udhëheq vendin me grusht të hekurt, duke monitoruar çdo lëvizje të opozitës me një polici sekrete, e cila ka marrë me përbuzje emrin KGB.

22. PAUL BIYA
Vendi: Kamerun
Vitet në pushtet: 28
Biya është një bandit i sjellshëm, i cili thuhet se ka grumbulluar një pasuri personale prej më shumë se 200 milionë dolalrësh. Ai ka zgjeruar dhe limitin e mandatit të tij në mënyrë që partia të qëndrojë në pushtet për shumë kohë.

12 spiunët më të famshëm që kanë punuar për KGB-në

Kush janë agjentët që kanë dalë kundër vendit të tyre për të mbrojtur Rusinë Nga skandali i fundit në SHBA e deri tek Kim Philby e Anthony Blunt Nëntë persona të akuzuar si agjentë që punonin për Rusinë në Shtetet e Bashkuara pritet të dalin para gjykatës për të kërkuar lirim me kusht.
Seancat do të zhvillohen në gjykatat federale të Nju Jorkut, Bostonit dhe Virxhinias, pranë Uashingtonit. Një personi të dhjetë i është mohuar lirimi me kusht. Ndërkohë, policia e Qipros është në kërkim të personit të 11. Sipas autoriteteve, Christopher Robert Metsos nuk u paraqit dje në një stacion policie të qytetit Larnaca ku duhet të shkonte pasi autoritetet qipriote i kishin dhënë lirim me kusht.Metsos ishte i dyshuari i njëmbëdhjetë. Emri i tij u bë i ditur pas njoftimit nga autoritetet amerikane të 10 personave që akuzohen se punonin në misione afatgjata supersekrete në Shtetet e Bashkuara si agjentë të shërbimit rus të zbulimit, SVR. Një zëdhënës i policisë qipriote tha se ende nuk ka shenja që 54-vjeçari Metzos të jetë larguar nga Qiproja ose të ketë kaluar vijën e gjelbër për t’u hedhur në sektorin turk të ishullit të ndarë, i cili njihet vetëm nga Turqia. Metzos, i cili thotë se është kanadez, kërkohet në Shtetet e Bashkuara nën akuzat se furnizonte me para grupin e agjentëve që vepronin në fshehtësi në lagjet periferike të qyteteve amerikane. Ai u arrestua të martën në Qipro kur po përpiqej të shkonte me avion për në Hungari.Një gjykatës qipriot e liroi atë me kusht në shkëmbim të një pagese prej 33 mijë dollarësh por dje ai nuk u paraqit në polici siç i ishte kërkuar. Ministria e Jashtme e Rusisë ka deklaruar se nuk priste që arrestimet do të dëmtonin marrëdhëniet me Uashingtonin. Agjentët dyshohen se përpiqeshin të siguronin informacione mbi armët bërthamore amerikane, mbi politikën e jashtme dhe aspekte të tjera ndërkohë që punonin dhe jetonin pa bujë në Shtetet e Bashkuara. Ata përballen me akuza për pastrim parash dhe për faktin që nuk janë regjistruar si përfaqësues të një qeverie të huaj por deri tani ndaj tyre nuk është ngritur akuza më e rëndë, ajo për spiunazh. Ky është rasti më i fundit i amerikanëve të infiltruar në shërbimet sekrete ruse. Në histori, shumë prej spiunëve më të mëdhenj botërorë kanë qenë agjentë të infiltruar për llogari të Rusisë. Një rast i tillë është ai i pesëshes së Kembrixhit, ku bën pjesë dhe i njohur, Kim Philby. Ky grup spiunësh britanikë, mori këtë emër, sepse u rekrutua nga shërbimet sovjetike, kur pesë anëtarët studionin në Kembrixhit. Pesëshja e Kembrixhit ishte një rreth spiunësh sovjetikë në Britani, të cilët i kalonin informacione Bashkimit Sovjetik, gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe në fillimet e viteve '50. I pari është Kim Philby, i cili mendohet se ka dëmtuar më shumë inteligjencën britanike dhe amerikane duke i dhënë informacione të vlefshme Bashkimit Sovjetik. Donald Duart Maclean u rekrutua, kur ishte akoma student në Kembrixh dhe u bë kolonel në KGB. Guy Burgess dhe Anthony Blunt kontribuan në kauzën sovjetike me transmetimin e dokumenteve sekrte të MI5, që përshkruanin strategjinë ushtarake. Anthony Blunt ishte një historian arti dhe marksist i betuar. Një tjetër spiun i famshëm është dhe Richard Sorge. Richard Sorge konsiderohet si një prej spiunëve më të mirë sovjetikë në Japoni para dhe gjatë Luftës II Botërore, e cila i dha famë atij. Sorge lindi në Azerbaijan dhe një prej të xhaxhallarëve të atit ishte mik i Marksit. Në maj të vitit 1933 Bashkimi Sovjetik e dërgoi Sorge të organizonte një rrjet spiunazhi në Japoni. Ai u arrestua në tetor të vitit 1941 në Tokio. Edhe gjatë torturave, ai mohoi çdo lidhje me sovjetikët.



(Agjentja Ruse Anna Chapamn qe u arrestua ne SHBA)




Ethel and Julius Rosenberg
Julius dhe Ethel Rosenberg ishin komunistë amerikanë, të cilët u ekzekutuan pasi i kaluan sekrete bërthamore Bashkimit Sovjetik. Ato u takuan anë Lidhjen Rinore Komuniste në vitin 1936, ku ai ishte lider. Julius u rekrutua nga KGB-ja në vitin 1942 dhe konsiderohej si një nga spiunët më të mirë. Ai i kaloi KGB-së mijëra dokumente nga Komiteti Kombëtar i Këshillimit të Aeronautikës. Në vitin 1951, çifti doli në gjyq dhe u dënua me vdekje.

Lavrenti Beria
Lavrenty Pavlovich Beria ishte drejtues i organeve të sigurisë ruse. Ai ishte shumë tërheqës dhe shumë inteligjent. Ai mbikqyri vjedhjen e sekreteve nga SHBA-ja dhe Britania e Madhe qe mundësuan Bashkimin Sovjetik të shpërthente një pajisje bërthamore në vitin 1949, vetëm katër vjet pas amerikanëve. Thuhet se ishte i vetmi anëtar i rrethit të ngushtë të Stalinit, i cili mund të kishte qenë drejtues i “General Motors (Ky ishte kompliment në atë kohë).

Elizabeth Bentley
Ishte një grua shumë e bukur amerikane, e cila u aktivizua si agjente sekrete për KGB-në në vitin 1940. Ajo u rekrutua nga sovjetikët dhe ra në dashuri me kontrollorin e saj, Jacob Golos. Ajo joshi të paktën 8 zyrtarë amerikanë dhe në biseda intime u nxirrte të dhëna në llogari të sovjetikëve. Më vonë ajo do të kontrollonte dy grupe të ndara spiunësh në SHBA. Në vitin 1945 pasi kontrollorët e Moskës e ulën në detyrë ajo i dha FBI-së emrat e 100 spiunëve të rrjeteve të saj.

Rudolf Abel
Ky personazh i spiunazhit sovjetik ka pasur disa identitete. Ai përveç se Abel njihej dhe me emrin Fisher. Pas një periudhe stërvitjeje udhëzohet nga Molotovi për misionin e tij. Kishte për detyrë qëkur shpërthen lufta e Koresë, të parapërgatiste aksione të mundshme sabotimi kundër SHBA-së. Për pakujdesitë e tij ai u arrestua nga FBI më 21 qershor 1957. Më 1962-shin ai u shkëmbye me Francis Gary Poëers, piloti amerikan që ishte kapur dy vjet më parë nga BRSS, ndërsa kryente një fluturim sekret me aeroplanin U2.

Kim Philby
Kim Filbi është cilësuar si spiuni më i rëndësishëm në historinë e spiunazhit. Një punonjës i Shërbimit Inteligjent të Britanisë së Madhe, Kim Filbi, u rekrutua nga agjentët sovjetikë dhe punoi dhe për ta. Ai shumë aksione të MI6 dhe CIA i ka dekonspiruar në disa vende të Evropës Lindore, të cilat ishin përfshirë në bllokun komunist, të udhëhequra nga Bashkimi Sovjetik. Një rast të tillë Kim Filbi e ka dhe me Shqipërinë, kur planet e anglo-amerikanëve dështuan për rrjedhojë të nxjerrjes së informacionit nga Filbi.

Anthony Blunt
Anthony Blunt ishte pjesë e spiunëve britanikë të “Kembridge Five”, ku bënte pjesë dhe Kim Philby. Ata ishin një rreth spiunësh sovjektikë në Britani, të cilët i kalonin informacione Bashkimit Sovjetik, gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe në fillimet e viteve '50. Guy Burgess dhe Anthony Blunt kontribuan në kauzën sovjetike me transmetimin e dokumenteve sekrte të MI5, që përshkruanin strategjinë ushtarake. Anthony Blunt ishte një historian arti dhe marksist i betuar.

Morris dhe Lona Cohen
Dy bashkëshortët lindën në SHBA dhe nisën të shërbejnë për shërbimin sekret sovjetik në fund të viteve ’30. Ata u detyruan të pezullojnë aktivitetet e tyre të spiunazhit pasi identitetet e tyre u kompromentuan. Pas disa vitesh ato hapën një dyqan në Londër, të maskuar me emrin Helen dhe Peter Kroger, ku shisnin libra të vjetër. Çifti u arrestua në vitin 1961 për përfshirjen e tyre në “Portland Spy Ring” dhe u lira në vitin 1969 në shkëmbim të Gerald Brooke, një britanik i arrestuar nga Bashkimi Sovjetik.

Christopher Boyce
Boyce, i cili ishte burim frymëzimi për librin shumë të shitur të Robert Lindsey “Fajkoi dhe njeriu i borës” u shiste komunikata të klasifikuara sovjetikëve, nëpërmjet mikut të tij Andrew Dalton Lee. Boyce u arrestua në vitin 1977 pasi Lee u kap para ambasadës sovjetike në Meksiko Siti. Pasi doli nga burgu në vitin 1980 Boyce grabiti një bankë dhe planifikoi të arratisej në Bashkimin Sovjetik. Ai u arrestua në një parkim në vitin 1981. Në vitin 2003 doli nga burgu dhe tani është në lirim me kusht deri në vitin 2047.

Aldrich Ames
Ames është një ish-agjent kundërzbulimi i CIA-s, i cili u dënua teksa spiunonte për Bashkimin Sovjetik në vitin 1984. Në detyrën e tij të parë ai u stacionua në Ankara, Turqi, ku puna e tij ishte të vinte në objektiv oficerë zbulimi rusë, të cilët mund të rekrutoheshin. Për shkak të problemeve financiare në jetën e tij personale, Ames filloi të spiunonte për Bashkimin Sovjetik në vitin 1985. Po atë vit CIA vuri re se po humbiste "asetet" me shpejtësi të madhe. Ames u arrestua në aeroport, kur po shkonte në Rusi dhe u dënua me burgim të përjetshëm.

Richard Sorge
Richard Sorge konsiderohet si një prej spiunëve më të mirë sovjetikë në Japoni para dhe gjatë Luftës II Botërore, e cila i dha famë atij. Sorge lindi në Azerbaijan dhe një prej të xhaxhallarëve të të atit ishte mik i Marksit. Në maj të vitit 1933 Bashkimi Sovjetik e dërgoi Sorge të organizonte një rrjet spiunazhi në Japoni. Ai u arrestua në tetor të vitit 1941 në Tokio. Edhe gjatë torturave, ai mohoi çdo lidhje me sovjetikët. Sorge nuk u shkëmbye me të burgosurit japonezë pasi si ai, edhe Bashkimi Sovjetik mohoi që ai të ishte duke spiunuar për to.

Klaus Fuchs
Fusch ishte një fizikan gjerman, i cili punonte në Los Alamos, për një projekt bombe. Ai ishte përgjegjës për shumë prej llogaritjeve teorike kryesore që kishin lidhje me modelet e para të bombës së hidrogjenit. Teksa ndiqte universitetin në Gjermani, Fusch u përfshi në partinë Komuniste të Gjermanisë. Pasi u arrestua nga qeveria naziste ai u largua në Angli, ku filloi të punonte me projektin e bombës atomike britanike dhe filloi t’u jepte informacion sovjetikëve pasi mendonte se kishin të drejtë të dinin se çfarë po bënin britanikët dhe amerikanët.

Anna Chapman
Anna Chapman është pjesë e një rrethi spiunes të përbërë nga 11 vetë që u zbulua së fundmi nga autoritetet amerikane. Ajo u kalonte rregullisht informacione zyrtarëve të qeverisë ruse. 10 spiunët e kapur u arrestuan në SHBA (një u arrestua në Qipro) dhe nuk janë akuzuar për spiunazh, por sepse nuk janë regjistruar si agjentë të huaj. Disa prej tyre janë akuzuar dhe për pastrim parash, ndërkohë që autoritetet amerikane po kërkojnë spiunin e njëmbëdhjetë. Ky është rasti më i fundit të amerikanëve që punojnë për shërbimet sekrete ruse.

10 perandoritë më të mëdha në histori

Nga perandoria romake, osmane, ruse e deri tek dinastia Han e perandoria bizantine

Organizimet territoriale e administrative që kanë lënë shenjë në qytetërim


Përcaktimi i një perandorie është: Kur një njësi e vetme ka udhëheqje supreme dhe pushtet në një zonë të madhe territori që përbëhet nga njerëz të kombësive dhe etnive të ndryshme. Por, kush kanë qenë perandoritë më të mëdha të botës, më të pushtetshme, më jetëgjata e më të pazakonta. Qyteti perandorak i Romës ishte qendra më e madhe urbane e kohës së vet, me një popullsi prej rreth një milion njerëz.
Jeta në Romën e lashtë sillej rreth qytetit të Romës, e vendosur mbi shtatë male. Qyteti kishte një numër të madh të strukturave monumentale si Koloseu, Forumi i Trajan dhe Pantheon. Ajo kishte burime me ujë të pijshëm të ri-furnizohet nga qindra milje të kanalizime, teatro, gjimnaze, komplekse dush plotë me biblioteka dhe dyqane, sheshe, dhe kanalizime funksionale. Gjatë gjithë territorin nën kontroll të Romës lashtë, arkitekturën rezidenciale varionte nga shtëpitë modeste në vila shumë vend. Perandoria mongole ishte një perandori nga shekulli 13 dhe 14 që përfshin të gjithë Evropën Lindore e deri ne Azi.
Kjo është perandoria më e madhe në historinë e botës. Ajo doli nga bashkimi i mongoleve dhe fiseve turke në Mongoli, dhe u rrit me dyndjet, pasi qe Genghis Khan, u shpall sundimtare i të gjithë Mongolëve në 1206. Në masë më të madhe të saj ajo shtrihej nga Danubi e deri në Detin e Japonisë dhe prej Arktikut e deri te Kamboxhia, duke mbuluar mbi 33.000.000 kilometra katrorë 22 përqind të sipërfaqes së tokës të Tokës, dhe arriti të kishte një popullsi mbi 100 milion njerëz. Perandoria ruse ishte një shtet që ekzistoi nga viti 1721 deri në kohën e Revolucionit Rus të vitit 1917. Kjo perandori ishte pasardhëse e carizmit rus dhe parardhëse e Bashkimit Sovjetik. Ishte perandoria e dytë e afërt më e madhe në botë e kaluar vetëm nga perandoria mongole dhe e treta më e madhja në botë pas asaj mongole dhe perandorisë britanike.
Në një pikë në vitin 1866 perandoria ruse shtrihej nga Evropa lindore e përgajtë Azisë e deri në Amerikën veriore. Ajo udhëhiqej nga perandori dhe ishte një prej monarkive absolute të mbetura në Evropë e në kohën para Luftës I Botërore Rusia ishte një prej pesë fuqive të mëdha në Evropë. Perandoria Britanike ishte perandoria më e madhe në histori dhe për më se një shekull fuqia më e madhe botërore.
Ajo mbulonte më shumë se 13,000,000 metra katrorë, çka është thuajse sa një e katërta e sipërfaqes së thatë të tokës dhe kontrollonte më shumë se 500 milionë njerëz që ishte sërish një e katërta e popullsisë së botës. Si rezultat, ajo ka lënë në vendet e pushtuara gjurmë kulturore, politike dhe mënyre jetese. Gjuha angleze është gjuha e dytë më e folur në botë dhe shumë linguistë bien dakord mbi faktin se gjuha angleze është de facto gjuha standarde e botës. Bizanti është një term i cili përdoret për përshkrimin e perandorisë romake në mesjetë me qendër në Konstantinopojë sot Stamboll. Bizanti në fakt është perandoria romake lindore.
Shteti Bizantin luajti rol të rëndësishëm në progresin e historisë ndërkombëtare. Bizanti si një superfuqi nga njëra anë ofroi mbështetjen e tij tek Evropianët e atëhershëm nga sulmet barbare, dhe nga ana tjetër, mbajti dhe transmetoi në pjesën tjetër të Evropës thesarët artistikë të lashtësisë. Perandoria mori një goditje vdekjeprurëse në vitin 1204 nga kryqëzata e Katërt, kur u shpërbë dhe u nda ndërmjet bizantinit grek dhe mbretërive latine.

Perandoria romake
Qyteti perandorak i Romës ishte qendra më e madhe urbane e kohës së vet, me një popullsi prej rreth një milion njerëz. Jeta në Romën e lashtë sillej rreth qytetit të Romës, e vendosur mbi shtatë male. Qyteti kishte një numër të madh të strukturave monumentale si Koloseu, Forumi i Trajan dhe Pantheon. Ajo kishte burime me ujë të pijshëm të ri-furnizohet nga qindra milje të kanalizime, teatro, gjimnaze, komplekse dush plotë me biblioteka dhe dyqane, sheshe, dhe kanalizime funksionale. Gjatë gjithë territorin nën kontroll të Romës lashtë, arkitekturën rezidenciale varionte nga shtëpitë modeste në vila shumë vend.

Perandoria mongole
Perandoria mongole ishte një perandori nga shekulli 13 dhe 14 që përfshin të gjithë Evropën Lindore e deri ne Azi. Kjo është perandoria më e madhe në historinë e botës. Ajo doli nga bashkimi i mongoleve dhe fiseve turke në Mongoli, dhe u rrit me dyndjet, pasi qe Genghis Khan, u shpall sundimtare i të gjithë Mongolëve në 1206. Në masë më të madhe të saj ajo shtrihej nga Danubi e deri në Detin e Japonisë dhe prej Arktikut e deri te Kamboxhia, duke mbuluar mbi 33.000.000 kilometra katrorë 22 përqind të sipërfaqes së tokës të Tokës, dhe arriti të kishte një popullsi mbi 100 milion njerëz.

Perandoria ruse
Perandoria ruse ishte një shtet që ekzistoi nga viti 1721 deri në kohën e Revolucionit Rus të vitit 1917. Kjo perandori ishte pasardhëse e carizmit rus dhe paraardhëse e Bashkimit Sovjetik. Ishte perandoria e dytë e afërt më e madhe në botë e kaluar vetëm nga perandoria mongole dhe e treta më e madhja në botë pas asaj mongole dhe perandorisë britanike. Në një pikë në vitin 1866 perandoria ruse shtrihej nga Evropa lindore e përgjatë Azisë e deri në Amerikën veriore. Ajo udhëhiqej nga perandori dhe ishte një prej monarkive absolute të mbetura në Evropë e në kohën para Luftës I Botërore Rusia ishte një prej pesë fuqive të mëdha në Evropë.

Perandoria e Shenjtë Romake
Në mesjetë ajo konsiderohej si “superfuqia”e kohës. Në kulmin e saj Perandoria e Shenjtë Romake përbëhej nga Franca lindore, gjithë Gjermania, veriu i Italisë dhe disa pjesë të Polonisë perëndimore. Pavarësisht se në përmasa të vogla gjeografike në krahasim me perandoritë e tjera, influenca e saj në historinë e Evropës qendrore ndjehet akoma sot. Kjo perandori zgjati nga mesjeta e deri ne shekullin e 19-të. Perandoria u shpërbë formalisht më 6 gusht 1806, kur perandori i fundit, Fraciss II abdikoi pas një mundjeje ushtarake nga Franca nën Napoleonin. Pas shpërbërjes u krijua Zvicra, Holanda, perandoria Austriake etj.

Perandoria britanike
Perandoria Britanike ishte perandoria më e madhe në histori dhe për më se një shekull fuqia më e madhe botërore. Ajo mbulonte më shumë se 13,000,000 metra katrorë, çka është thuajse sa një e katërta e sipërfaqes së thatë të tokës dhe kontrollonte më shumë se 500 milionë njerëz që ishte sërish një e katërta e popullsisë së botës. Si rezultat, ajo ka lënë në vendet e pushtuara gjurmë kulturore, politike dhe mënyre jetese. Gjuha angleze është gjuha e dytë më e folur në botë dhe shumë linguistë bien dakord mbi faktin se gjuha angleze është de facto gjuha standarde e botës.

Dinastia Han
Gjatë periudhës së shteteve ndërluftuese, gjithë Kina u përfshi në një luftë civile teksa mbretëritë e ndryshme luftonin për supremaci. Në fund fitoi shteti Qin dhe gëlltiti gjithë Kinën me 40 milionë banorë nën kontroll. Dinastia Qin nuk zgjati shumë dhe shumë shpejt i kaloi Hanit që kontrolloi Kinën për rreth 400 vjet. Periudha e dinastisë Han konsiderohet një epokë e artë për historinë kineze për sa i përket arritjeve shkencore, avancimit teknologjik, ekonomik, kulturor dhe stabilitetit politik. Edhe sot e kësaj dite kinezët i referohen vetës si populli Han dhe ky grup konsiderohet si grupi etnik më i madh në botë.

Perandoria bizantine
Bizanti është një term i cili përdoret për përshkrimin e perandorisë romake në mesjetë me qendër në Konstantinopojë sot Stamboll. Bizanti në fakt është perandoria romake lindore. Shteti Bizantin luajti rol të rëndësishëm në progresin e historisë ndërkombëtare. Bizanti si një superfuqi nga njëra anë ofroi mbështetjen e tij tek Evropianët e atëhershëm nga sulmet barbare, dhe nga ana tjetër, mbajti dhe transmetoi në pjesën tjetër të Evropës thesarët artistikë të lashtësisë. Perandoria mori një goditje vdekjeprurëse në vitin 1204 nga Krqëzata e Katërt, kur u shpërbë dhe u nda ndërmjet bizantinit grek dhe mbretërive latine.

]Perandoria perse
Para se të ishin romakët, ishin persët. Ata unifikuan gjithë Azinë qendrore, e cila përbëhej nga kultura të ndryshme, mbretëri, perandori dhe fise. Ishte një prej perandorive më të mëdha në historinë e lashtë. Në kulmin e pushtetit të saj, perandoria e përfshiu përafërsisht 8 milionë kilometra katrorë. Perandoria ishte krijuar nga Kiri i Madh dhe u shtri në tre kontinente, duke përfshirë edhe territoret e Iranit, Afganistanit dhe Pakistanit, pjesë të Azisë Qendrore, Azi të vogla, Thrakë, shumë të rajoneve bregdetare të Detit të Zi, Iraku, Arabia Saudite e veriut, Jordania, Palestina, Izraeli, Libani, Siria, dhe të gjitha qendrat e rëndësishme popullsia e Egjiptit të lashtë deri në perëndim të Libisë.

Kalifati Umajad
Kalifati Umajad ishte i dyti nga katër kalifatet Islamike të vendosur pas vdekjes së Muhamedit. Ai udhëhiqej nga dinastia Umajad, emri i së cilës vjen nga Umayya in Abd Shams, stër-stërgjyshi i kalifatit të parë Umajad. Edhe pse familja Uamajad e kishte origjinën nga qyteti i Mekës, Damasku ishte kryeqyteti i Kalifatit të tyre. Eventualisht ku kalifat përfshinte pesë milionë milje katrorë duke e bërë atë perandorinë më të madhe që bota kishte parë. Umajadët krijuan shtetin arab-mysliman më të madh në histori. Që nga koha e Muhamedit e deri në vitin 1924, kalifatët pasardhës u mbajtën nga dinasti të ndryshme.

Perandoria osmane
Në kulmin e pushtetit të saj (shekulli 16-17) perandoria Osmane zgjerohej në tre kontinente, duke kontrolluar Evropën juglindore, Azinë perëndimore dhe veriun e Afrikës. Kishte 29 provinca dhe shumë shteteve vasale, të cilët më pas u asimiluan në perandori, ndërkohë që të tjerë përftuan lloj të ndryshme autonomie. Shekujt 16 dhe 17 ishin kulmi i lulëzimit të kësaj perandorie, ndërsa në shekujt 18 dhe 19luftërat e shpeshta me Rusinë dhe Austro-Hungarinë shënojnë rënien. Përfshirja në Luftën e Parë Botërore, në krah me fuqitë qendrore, Austro-Hungarinë dhe Perandorinë Gjermane, osmanëve iu solli shkatërrimin e plotë të perandorisë së tyre.

"Njeriu pa fytyrë"Ai drejtoi një rrjet prej 4000 spiunësh

Wolf ishte njeriu, të cilin zyrtarët perëndimorë të shërbimeve të fshehtë e kishin frikë dhe e admironin njëkohësisht. Ai drejtoi një rrjet prej 4000 spiunësh - shumë prej të cilëve vepronin në thellësi të institucioneve të Gjermanisë Perëndimore. Zbulimi i një prej "urithëve" të tij, Gunter Guillaume, solli rënien e pashmangshme të Kancelarit Willy Brandt. I gjatë, thirrej gjatë asaj kohe si "njeriu pa fytyrë", për shkak se për shumë vite me radhë nuk ekzistonte asnjë fotografi e tij.

Besohet që ai të ketë qenë frymëzimi për kryespiuni me pseudonimin "Karla" në librin e suksesshëm të John Le Carre, ""Kallajxhi, Rrobaqepës, Ushtar, Spiun". I lindur në Gjermani, në vitin 1923, Wolf pati një fëmijëri të hershme relativisht të qetë. I ati, Friedrich Wolf ishte një shkrimtar i njohur dhe njëkohësisht doktor. Ai njihej si një hebre me bindje komuniste. Edhe e ëma ishte një komuniste e vendosur, dhe kur Hitleri erdhi në pushtet në vitet tridhjetë, familja e tij u arratis, duke u vendosur në Moskë.
Wolfi i ri u përshtat menjëherë me atdheun e tij të dytë dhe ra menjëherë në sy të zyrtarëve të Partisë Komuniste, ndërkohë që ishte ende në shkollë. Kur përfundoi lufta ai u rikthye në Gjermani, ku punoi për Radio "Berlinin" dhe mbuloi si gazetar seancat e Gjyqit të famshëm të Nyrenbergut.

Shije luksi

Kjo përvojë duket se ka patur një efekt shumë të gjatë mbi Wolf. Në një intervistë dhënë për televizionin BBC, ai zbuloi se urrejtja ndaj fashizmit ka qenë një prej forcave më të mëdha shtytëse në jetën e tij, e cila e bindi atë se do të duhej patjetër të mbronte atdheun e tij nga çdo formë përsëritje e regjimit nazist. Në fillim të viteve pesëdhjetë, ai u zgjodh për të drejtuar departamentin e sapokrijuar me jashtë të shërbimit të fshehtë të Stasit - Policia e Fshehtë dhe e tmerrshme të Gjermanisë Lindore. Ata që e kanë takuar në atë kohë thonë se, Wolf rrezatonte sharm gjithandej dhe ai ishte antiteza e plotë e imazhit të një aparatçiku komunist. Ai i kuptonte fare mirë joshjet e Perëndimit - dhe kishte një shije të hollë për lukset në jetë, si edhe për gratë e bukura. Wolf kujdesej jashtëzakonisht shumë për stafin e tij, duke fituar kështu besnikërinë e tyre të palëkundur. Por ngrohtësinë që rrezatonte, Wolf e përdori jo pak herë edhe për të shfrytëzuar dhe manipuluar të tjerët.
[]Agjentët e fjetur
Wolf përzgjodhi që qasje afatgjatë për detyrën që kishte marrë përsipër, duke futur spiunë në Gjermaninë Perëndimore, mes turmave të gjermano-lindorëve që vendosën të largohen përpara se të vendosej Perdja e Hekurt. Ndonjëherë, ai priti edhe me vite madje, që agjentët e tij të fjetur të bënin rrugë në drejtim të posteve të nivelit të lartë, me qëllim që ata të vendoseshin në një pozitë ku të fillonin e ta furnizonin me sekrete. Një prej këtyre agjentëve ishte Gunter Guillame, i cili u vendos në Gjermaninë Perëndimore në vitin 1956. Ai arriti me shumë mund të ngjitet në hierarkinë e Partisë Socialdemokrate, duke u bërë një prej këshilltarëve më të afërt të Kancelarit të atëhershëm, Willy Brandt, duke arritur kështu të fusë duart në sekrete shumë të rëndësishëm të NATO-s.
Në vitin 1974, Guillame u zbulua nga zyrtarë të Shërbimit të Fshehtë të Gjermanisë Perëndimore dhe skandali që pasoi çoi në dorëheqjen e Kancelarit Brandt. Më vonë, Wolf ka thënë se ai nuk kishte për qëllim rrëzimin e Brandt - dhe se kjo çështje kishte qenë një prej gabimeve më të mëdhenj të STASI-t. Guillame u dënua me 13 vjet burg, dhe në vitin 1981 u lirua në një shkëmbim me spiunë perëndimorë që ishin kapur në Lindje.

Reputacion magnetik
Por, Wolf rekrutoi gjithashtu edhe gjermano-perëndimorë - agjentët e tij i joshnin ata shpesh përmes seksit ose parave. Në kujtimet e tij, ai është mburrur se, nëse do të hynte dhe zinte vend në historinë e spiunazhit, kjo do të ndodhte, sepse kishte përsosur përdorimin e seksit në spiunim. Mes triumfeve të tij më të mëdhenj ka qenë rekrutimi i Hans Joachim Tiedge, një gjermano-perëndimor, i cili ishte ngarkuar të kthente agjentët gjermano-lindorë në agjentë të dyfishtë. Tiedge ishte një pijedashës dhe ai dezertoi kur borxhet e tij u rritën aq shumë, saqë nuk mund të shihte asnjë rrugëdalje tjetër. Edhe zëvendësi i tij u bashkua gjithashtu me Wolf dhe punoi për të si "urith", deri në rënien e Murit të Berlinit në vitin 1989. Autori Leslie Colitt, i cili ka shkruar gjerësisht për Markus Wolff beson se një pjesë e madhe të sukseseve të tij kanë ardhur prej fatit, por gjithashtu reputacioni i tij ka shërbyer si magnet për dezertorët e shërbimeve të huaj. Një pjesë e misterit Wolf kish të bënte me faktin se për 20 vjet, askush në perëndim nuk e njihte identitetin e tij. Por anonimati i kreut të shërbimit të fshehtë gjermano-lindor mori fund pas një vizite të tij në Stokholm në vitin 1978.
Autoritetet suedeze ishin bërë gjithnjë e më dyshuese për gjermano-lindorin e pashëm dhe gruan e tij tërheqëse. Një agjent iu qep pas, e filmoi, dhe kështu maska e tij u çorr. Kur ra Muri i Berlinit, Wolf shkoi në Moskë, por atje iu refuzua strehimi dhe kështu u kthye në Gjermani. Shumë prej ish-kolegëve thuhet se u tronditën thellë nga vendimi i heroit të tyre për t'u larguar. Më vonë, ai u dënua për tradhëti, por verdikti u përmbys në apel. Gjykatësit argumentuan se ai kishte punuar për ish-shtetin e pavarur gjermano lindor dhe kështu nuk mund të gjykohej për tradhëti në një shtet tjetër. Vdekja e tij, në përvjetorin e 17 të rënies së Murit të Berlinit u pa nga shumë vetë si

[fundi i një epoke.
Markus Wolf u nda nga jeta, duke marrë me vete në varr edhe një pjesë të mirë të sekreteve të Luftës së Ftohtë. Shumë gjermanë të moshuar nuk mundën ta falin, për faktin që vendosi një agjent në krahun e Kancelarit të Gjermanisë Perëndimore. Kjo gjë solli rrëzimin e një prej aktorëve kyç në përpjekjet për pajtimin mes Gjermanisë Lindore dhe Gjermanisë Perëndimore. Asgjë më mirë se kjo nuk mund të ilustrojë më mirë dëmin e veprimtarisë së Wolf: triumfi i tij më i madh i spiunazhit dëmtoi interesat e një shteti që ai kish detyrë të mbronte.

Teoria konspirative, si emëroi Stalini Hitlerin në krye të Gjermanisë

Historia ndryshe e Luftës së Dytë Botërore, pse Stalini e dëshironte luftën dhe si e ndihmoi ai Hitlerin të vinte në krye të Gjermanisë?


Më 22 qershor 2010 mbushen 69 vjet nga dita kur ushtria gjermane sulmoi Bashkimin Sovjetik. Botimeve të deritanishme në Lindje e Perëndim u mungojnë të dhënat për numrin, llojin, madhësitë e vendndodhjet e armatave sovjetike në vigjilje të sulmit të ushtrisë gjermane kundër Bashkimit Sovjetik. Këto të dhëna janë akoma sekret shtetëror në Rusinë e Madhe. Edhe nëpër dokumentarët e Luftës II Botërore kapërcehen njoftimet për numrin dhe vendndodhjen e armatave sovjetike të këmbësorisë, për numrin dhe llojet e armatave të tankeve, për armatat e parashutistëve, për numrin dhe llojet e armatave të aeroplanëve, si dhe për llojin e fortikimeve në kufijtë perëndimorë të BRSS. Në Lindje e Perëndim, librat dhe enciklopeditë e Luftës II Botërore nuk japin as të dhëna të tilla dhe as harta të vendosjes së trupave sovjetike. Fitimtarët e Luftës II Botërore duket janë marrë vesh jo vetëm për ndarjen e zonave të ndikimit, por edhe si do shkruhej më pas historia e Luftës II Botërore.

Shkrimi i mëposhtëm është mbështetur kryesisht në librin “Krye i keqi: Plani i madh i Stalinit për të filluar Luftën II Botërore” të autorit Viktor Suvorov [Viktor Suvorov, The Chief Culprit: Stalin's Grand Design to Start World War II, Naval Institute Press, 2008]. Autori ka qenë analist zgjuarsie në zbulimin ushtarak sovjetik [GRU] dhe ka kaluar nëpër duar dokumente të arshivave ruse që edhe sot e kësaj ditë janë të mbyllura. Ai u arratis në Perëndim në vitin 1978 dhe deri më tani ai ka botuar një seri librash. Për arsye domosdoshmërie, rrjedha e fakteve dhe ngjarjeve nis që nga Lufta I Botërore.
Lufta dhe paqja

Gjermania e kishte të qartë se nuk do mund të vazhdonte të luftonte nëse kishte njëkohësisht edhe Frontin e Lindjes edhe të Perëndimit. Prandaj, zbulimi ushtarak gjerman arrin një marrëveshje me Leninin dhe e nis bashkë me shokët e tij me tren të blinduar e të mbyllur diplomatikisht nga Zyrihu i Zvicrës nëpër Gjermani, Suedi, Finlandë e deri në Petrograd të Rusisë, ku arrin më 16-04-1917. Paralel dhe i nisur nga Amerika bashkë me 300 shokë, Trocki arriti në Rusi më 04-05-1917. Bolshevikëve iu pëlqyen ndihmat e zbulimit ushtarak gjerman, sepse ato do mund të përfundonin revolucionin bolshevik në Rusi [më 07-11-1917]. Më pas, ato do të riorganizonin perandorinë e kalbur cariste (në Perandori të Kuqe) duke i vënë fuqitë e mëdha të saja në shërbim të Revolucionit Botëror. Në këmbim të ndihmës gjermane, qeveria bolshevike nënshkroi më 03-03-1918 nëpërmjet Traktatit të Brest-Litovskit daljen e saj nga Lufta. Ky traktat u nënshkrua edhe nga Perandoria Gjermane, Austro-Hungareze, Bullgaria dhe Perandoria Osmane. Si rrjedhojë, trupat gjermane kaluan nga Fronti i Lindjes në atë të Perëndimit, lufta vazhdoi edhe tetë muaj të tjerë, miliona ushtarë e qytetarë humbën jetën apo u plagosën, ekonomitë e vendeve ndërluftuese u rrënuan akoma më shumë, e nga dhimbje të tilla shoqëritë njerëzore atje u trazuan shumë.

Me këtë traktat, Rusia sovjetike lëshoi nga duart përkohësisht 56 milion banorë, 1/4 e industrisë, shumicën e minierave të qymyrit, fusha të pamata etj. Por përfitimet afatshkurtra (u dha kohë bolshevikëve të kryenin më mirë punët e brendshme të përgjakshme) dhe afatgjate qenë shumë herë më të mëdha (filluan përgatitjet për sulmuar sapo të mbaronte Lufta I Botërore dhe për të ndezur revolucionin botëror në vendet e tjera, në radhë të parë në Gjermani). Bile që në Janar 1918, me urdhër të Leninit, krijohet në Petrograd organizata komuniste gjermane Spartakus dhe shtypen në miliona kopje e dërgohen në Gjermani gazetat Die Fackel [Pishtari], Die Weltrevolution [Revolucioni Botëror] dhe Die Rote Fahne [Flamuri i Kuq]. Fundi i Luftës I Botërore shoqërohet në Rusi nga një numër i pafundmë takimesh, kongresesh e konferencash politike ku i mëshohej vetëm një gjëje: Revolucionit Botëror dhe vendosjes së komunizmit në Evropë. Këtij qëllimi i shërbeu edhe fillimi i përgatitjeve për mbjelljen dhe vaditjen e farërave të një lufte të re botërore, sepse për bolshevikët pas një lufte të tillë të madhe do të vinte një revolucion i madh botëror. Dhe nga ky do të lindnin republikat e bashkuara socialiste sovjetike e shkallë-shkallë do arrihej në një qeveri mbarë-botërore sovjetike me qendër Kremlinin.

Më 11-11-1918 nënshkruhet përfundimi i Luftës I Botërore. Më 13-11-1918, qeveria ruse urdhëron Ushtrinë e Kuqe të sulmojë dhe ajo pushton vendet Baltike. Qeveria komuniste e Estonisë formohet më 29-11-1918, e Letonisë më 04-12-1918, e Lituanisë më 08-12-1918. Një dokument i Ushtrisë së Kuqe më 17-12-1918 dallonte Gjermaninë si shënjestra e radhës, kurse Lenini ngazëllente: “Ne jemi në pragun e revolucionit botëror!”. Ushtria e Kuqe nisi sulmin në drejtimin Poloni-Gjermani që në Shkurt 1919, por pësoi disfatë përfundimtare nga ushtria polake në Betejën e Varshavës në Gusht 1920 dhe tërhiqet. Për sovjetikët ky qe një mësim, i cili u tregoi se për të shkuar në Gjermani nuk duhej të kishte Poloni ndërmjet tyre; ashtu siç edhe ndodhi pas 20 vjetësh.

Thëngjijtë e luftës
Nga ana tjetër, lufta civile i ndryshoi pak planet bolshevike, sepse Ushtria e Kuqe u tërhoq për të kositur për shumë vjet miliona njerëz në Rusinë sovjetike. Në Mars 1919, nën drejtimin e Leninit dhe Trockit, krijohet në Moskë Kominterni [Organizata Ndërkombëtare Komuniste], i cili e quajti veten “Shtab të Revolucionit Botëror” me qëllim krijimin me çdo mjet, përfshirë edhe forcën ushtarake, të “Republikës Botërore Socialiste Sovjetike”. Organizatat komuniste nga çdo vend i botës iu bashkëngjitën këtij rrjeti fanatik, i cili financohej nga rezervat e arit të Rusisë dhe kontrollohej me rreptësi ushtarake nga Kremlini. Çdo person që bëhej anëtar i partive komuniste pranonte me vetëmohim t’i shërbente revolucionit komunist botëror dhe të luftonte kundër interesave të vendit të vet, fshehtas ose haptas. Spiunazhi sovjetik u bë kështu që nga vitet 1920 e më pas shërbimi më i fuqishëm në botë, sepse vullnetarë të panumërt (e të tjerë nga larg me gjithë shpirt e mall) nga tërë bota e vunë veten në shërbim të Kremlinit; detyra e spiunazhit sovjetik qe vetëm t’i klasifikonte, t’i përzgjidhte, t’i përpunonte dhe t’i emëronte në detyrë.

Më 28-06-1919 nënshkruhet në Paris Traktati i Versajës, i cili zyrtarisht vendoste paqen në botë duke gjobitur rëndë Gjermaninë dhe duke vijëzuar kufij të rinj për shtetet e botës. Gjermania nuk mund ta duronte atë traktat dhe pasojat e tij. Prandaj, ajo që mbetej ishte vetëm t’i bëje gati thëngjijtë dhe t’i hidhje benzinë zjarrit gjerman. Në Mars 1921, me urdhër të Zinovievit, kryetar i Kominternit, hungarezi Bela Kun dërgohet pranë partisë komunistë gjermane me udhëzimin që të kapej pushteti. Paralel, në Gjermani shkojnë zyrtarë të tjerë sovjetikë dhe oficerë të shumtë të zbulimit ushtarak sovjetik [GRU], të cilët menjëherë filluan organizimin e forcave ushtarake të hapta dhe të fshehta të partisë komunistë gjermane. Gazeta “Die Rote Fahne” bënte thirrje për revolucion komunist. Më 24-03-1921 komunistët sulen dhe marrin kontrollin e godinave qeveritare, bashkive, bankave dhe postave të policisë në Hamburg, Lajpcig, Dresden e Çemnic. Ushtria gjermane ndërhyri dhe e shtypi atë kryengritje komuniste.

Më 30-12-1922 krijohet Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike (BRSS) që sipas deklaratës së themelimit ishte hapi i parë drejt krijimit të Republikës Botërore Socialiste Sovjetike. Vetë ndërtimi i BRSS nuk njihte kufij shtetërorë e kombëtarë dhe ishte një shpallje lufte tërë vendeve të tjera të botës që nuk ishin brenda BRSS. Bile, shenja shtetërore e BRSS ishte një glob bote pa kufij shtetërorë i vulosur nga drapri e çekani. Rusia nuk ishte nënshkruese e Traktatit të Versajës dhe si e tillë ajo ishte e pa penguar të prodhonte çfarëdolloj arme dhe e pakufizuar në numrin e ushtarëve. Nga ana e saj, Gjermania e kishte të pamundur të përgatitej për luftë për shkak të kufizimeve që iu vunë nga Konferenca e Paqes më 1919. Por, BRSS ishte gjithmonë gati pikërisht për ndihma të tilla.

Moska iu dha ushtarakëve gjermanë çka ata ishin të ndaluar të kishin: tanke, artileri të rëndë, aeroplanë, fusha stërvitje dhe provash për armët, zyra projektimesh dhe hyrje në fabrikat ushtarake. Veç marrëveshjes në Nëntor 1922 për prodhimin e aeroplanëve ushtarakë me firmën gjermane Junkers Flugzeugwerke, dy marrëveshje të tjera filluan zbatimin në Korrik 1923 për prodhimin e municioneve e pajisjeve ushtarake dhe ndërtimin e një uzine kimike. Më 25-04-1925 nënshkruhet një marrëveshje për krijimin e një qendre për forcat ajrore gjermane në qytetin rus Lipetsk ku do stërviteshin pilotët gjermane dhe do provoheshin aeroplanët e rinj. Qeveria ruse bleu 100 aeroplanë ushtarake D-XIII nga kompania holandeze Fokker, të cilët do të përdoreshin për stërvitjen e pilotëve gjermanë. Përgjatë viteve aty u zhvilluan dhe u provuan aeroplanët gjermanë të modeleve Heinkel He-45, He-46, He-51, Arado Ar-64, Ar-65, Junkers K-47 e Dornier Do-11. Deri në fund të viti 1933, aty u përgatitën 450 pilotë gjermanë. Të gjitha këto kryheshin në fshehtësi, për shembull, pilotët gjermanë që stërviteshin ishin të liruar zyrtarisht nga forca ajrore gjermane Reichwehr dhe në Lipetsk mbanin emra të tjerë.

Adolf Hitleri në përfundim të Luftës I Botërore ishte një piktor i dështuar dhe një ushtar i plagosur që kthehej nga fronti. Me këshillën e një oficeri të zbulimit ushtarak gjerman dhe për të pasur një rrogë të vogël, ai i bashkëngjitet në Shtator të vitit 1919 Partisë Kombëtare Socialiste të Punëtorëve Gjermanë [Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, shkurt Partia Naziste] thjesht për të mbledhur dijeni. Shpejt ai bëhet kryetar i kësaj partize, e cila thërriste “Proletarë të gjithë kombeve, bashkohuni” dhe kërkonte heqjen e pronës private mbi tokën, vendosjen e punëtorëve në drejtimin e fabrikave dhe shtetëzimin e industrisë. Me kalimin e kohës, kjo parti e vockël komuniste u shumua dhe u fuqizua. Më 08-11-1923 një grusht shteti ndizet në Mynih të Gjermaninë prej Partisë Naziste. Ai u organizua prej Kominternit dhe u drejtua në fshehtësi nga oficerët e spiunazhit dhe emisarët politikë sovjetikë. Edhe kjo përpjekje për revolucion socialist shtypet në mënyrë të përgjakshme; ndërsa Hitleri plagoset dhe futet në burg. Këtu, nën ndihmën e dhënë nga Rudolf Hess, ai shkruan librin “Lufta ime” [Mein Kampf]. Në këtë libër, në Kapitullin XIV, ai shkruante se Gjermania duhej të mos shihte nga Jugu e Perëndimi por t’i hidhte sytë drejt territoreve në Lindje. Kjo shprehje njihej mirë nga politikanët sovjetikë qëkur u botua libri më 1925-1926 dhe u përdor pa pushim në propagandën sovjetike.

Më 1925, Stalini shprehej se Lufta II Botërore ishte e pashmangshme dhe ajo nuk duhej penguar. Sa më shumë krime të kryheshin nën urdhrat e Hitlerit, aq “më i arsyeshëm” do ishte dërgimi i Ushtrisë së Kuqe për “të çliruar” Europën. Sa më shumë të rrënohej e lodhej Evropa prej luftës, aq më të lehtë do e kishte Ushtria e Kuqe përparimin e saj. Sa më e madhe të ishte pjesa e Evropës së pushtuar prej gjermanëve, aq më të lehtë do e kishte Ushtria e Kuqe për “ta çliruar”. Në një Evropë të pushtuar, popujt e saj do e mirëpritnin një “çlirimtar” dhe ushtria gjermane do e kishte të pamundur të mbronte tërë territorin evropian nga ushtria “çlirimtare” sovjetike. Partia Socialdemokrate ishte kundër luftës dhe si e tillë “e pengonte” revolucionin botëror të mëvonshëm. Prandaj, nën urdhrat direktë të Stalinit e Kominternit, socialdemokratët kudo ku ishin u vunë në shënjestër për t’u shkatërruar plotësisht. Pra, ajo që mbetej ishte të ndihmohej partiza naziste e Hitlerit të vinte në fuqi në Gjermani.

Rasti tjetër u paraqit në zgjedhjet parlamentare të vitit 1932. Në Korrik 1932 Partia Naziste mori 13.7 milion vota; kjo përbënte 37.3% të tërë votave por nuk mjaftonte për të siguruar shumicën absolute. Pas këtij kulmi numri i votave për Partinë Naziste filloi të binte. Më 06-11-1932 mbahen zgjedhjet e jashtëzakonshme nga të cilat doli kjo shpërndarje për partitë kryesore: Partia Naziste 11’705’000 vota, Partia Socialdemokrate 7’231’000 vota, Partia Komuniste 5’971’000 vota. Përsëri shumica absolute për të marrë pushtetin nuk ishte arritur. Po të bashkohej Partia Socialdemokrate me atë Komunistë arrihej shumica absolute dhe historia botërore do kishte qenë ndryshe. Por ndodhi e papritura: nën urdhrat e Stalinit, Partia Komuniste bashkohet me Partinë Naziste dhe si rrjedhim kjo e fundit merr në dorë drejtimin e shtetit gjerman. Kështu komunistët gjermanë prenë falas biletat e udhëtimit të mëvonshëm drejt kampeve të përqendrimit për veten e vet, për socialdemokratët dhe tërë kundërshtarët politikë të Partisë Naziste.
Industrializimi dhe tufëzimi

Më 1927, BRSS filloi zbatimin e planeve 5-vjeçare për zhvillimin industrial dhe tufëzimin e bujqësisë, por pa harruar ushtrinë. Më 1927, Ushtria e Kuqe kishte 79 tanke; më 1931, ajo kishte 4’538 tanke, kurse vetëm në vitet 1932-1933 prodhohen 21’573 avionë ushtarakë. Planet 5-vjeçare kërkonin njerëz të shumtë me çmim pothuaj zero dhe ato u gjetën “tek armiqtë e klasës, kulakët, sabotatorët, tradhtarët e përkrahësit e tyre”. Më “të këqijtë” e këtyre pushkatoheshin pa humbur kohë; të tjerët do të mbushnin armatën shumë milionëshe të skllevërve. Që nga viti 1928, njësitë e Ushtrisë së Kuqe, në mes të dimrit, rrethonin rajone të tëra nga ku kulakët [fshatarë që prodhonin më shumë] bashkë me familjet e tyre i hipnin nëpër trena dhe i zbrisnin në fushë të hapët në Siberi, Urale e Kazakistan. Këto operacione kryheshin me urdhrin e Stalinit dhe zbatoheshin prej Molotovit. Sipas pohimit të vetë Molotovit, 20 milion fshatarë u shpërngulën nga tokat e tyre dhe u hodhën në vende të pajetueshme.

Më 27-12-1932, BRSS vuri në qarkullim letër-njoftimet vetëm për banorët e qyteteve. Dalja e tyre ndodhi në kulmin e urisë masive dhe fshatarët pa një letër-njoftim të tillë nuk iu largoheshin dot rajoneve ku ishte caktuar të pllakoste uria. Pa një dokument të tillë nuk mund të punoje, nuk mund të jetoje diku, nuk mund të lëvizje as brenda e as jashtë BRSS. Si rrjedhojë, miliona fshatarë të pa shpërngulur bashkë me familjet e tyre vdiqën nga të pa ngrënët e të ftohtit. Edhe sot e kësaj dite, ukrainasit drithërohen po të dëgjojnë fjalën “Holodomor” [vdekje nga uria]. Në vitet e “kolektivizimit masiv” 1932-1933, vdiqën nga uria 3.5 - 5 milion vetë dhe prej të ftohtit 3 - 4 milionë të tjerë. Pa armatat e skllevërve dhe pa popullatat e shpërngulura më forcë nuk do ishin ndërtuar piramidat në BRSS, nuk do ishte ndërtuar Metroja e Moskës, nuk do ishte nxjerrë ari i nevojshëm për të mbuluar financat, nuk do ishin ndërtuar uzinat dhe qytetet e nëndheshëm, nuk do ishin zhvilluar industritë apo minierat e Siberisë dhe tërë Perandorisë së Kuqe. Qeveria planifikonte që më përpara se sa skllevër do nevojiteshin për planet e ardhshme të zhvillimit. Më pas Ministria e Punëve të Brendshme planifikonte arrestimet për të mbushur kampet e përqëndrimit, të njohur me emrin e shkurtuar GULAG [Glavnoye Upravlyeniye Ispravityel'no-Trudovih Lagyeryey i koloniy], dhe më të këqijtë e këtyre të njohur me emrin Dal’stroy që i shërbenin nxjerrjes së arit.

Në fund të viteve 1920, Perëndimin e mbërtheu një krizë e paparë ekonomike dhe financiare. BRSS menjëherë filloi të blejë me çmime të ulëta linja prodhimi, shpikje inxhinierike bashkë me inxhinierët, pajisje industriale dhe makineri të përparuara nga vendet e Perëndimit. Rezervat e arit të BRSS mbulonin edhe blerjet edhe zbatimin e teknologjive të përparuara. Në fillim të viteve 1930, inxhinierët amerikanë projektuan e ndërtuan në qytetin Nizhni Tagil fabrikën Uralvagonzavod [Fabrika e Vagonave Hekurudhorë në Urale]. Deri në fund të viteve 1980, ajo ishte ndërmarrja më e madhe industriale në botë dhe që kthehej menjëherë për prodhime ushtarake. Gjatë katër viteve të Luftës II Botërore, kjo fabrikë prodhoi 35’000 tanke vetëm të llojit T-34. Po të njëjtën origjinë e tipare kishte edhe fabrika e traktorëve e ndërtuar në qytetin Çeliabinsk të Uraleve.

Pastrimi i skorieve

Propaganda Lindje-Perëndim ka krijuar përrallën e “pushkatimeve të 40’000 oficerëve sovjetikë në vitet 1937-1938, si rrjedhim i të cilëve shumica e oficerëve të Ushtrisë së Kuqe më 1941 nuk kishin më shumë se një vit në detyrë”. Në fakt mungesa e përvojës ekzistonte në shumë oficerë, por arsyeja ishte se gjatë viteve 1937-1941 Ushtria e Kuqe u zmadhua nga 1.1 milion ushtarë në 5.5 milion. Si rrjedhojë, pozitat komanduese u mbushën shpejt e shpejt me oficerë, të cilët gradoheshin po me shpejtësi. Megjithatë ky faktor nuk ishte themelor në disfatën që pësoi ushtria sovjetike kur u sulmua më 22-06-1941 nga ushtria gjermane, sepse ushtria sovjetike kryente manovra ushtarake sulmuese masive të vazhdueshme, bile edhe më 21-06-1941. Në anën tjetër, gradime të shpejta në rangjet ushtarake ndodhën edhe në ushtrinë gjermane që u zmadhua në numër në ato vite, por kjo nuk vihet në dukje në historitë e shkruara zyrtare.

Më 1937, Ushtria e Kuqe kishte 206’000 oficerë. Nëse do ishin “pushkatuar 40’000 oficerë” më 1937-1938 (20% e tërë oficerëve), është e pamundur të ndodhë që “më 1941 shumica e oficerëve sovjetike të kishin më pak se një vit përvojë në detyrë”. Në Arkivin Shtetëror Ushtarak të Rusisë ekziston një dokument i Zyrës së Burimeve Njerëzore të Shtabit të Ushtrisë së Kuqe; dokumenti është në fondin 37’837, treguesi 10, kutia 142, fleta 93. Sipas këtij dokumenti më 1937 u liruan nga ushtria 20’643 oficerë dhe më 1938 u liruan 16’118 oficerë; domethënë gjithsej 36’761 oficerë. Dokumenti e shkruan qartë: “u liruan”; në dokumenti nuk shkruhet “u arrestuan apo u burgosën apo u pushkatuan”. Për 54 vjet ky dokument u mbajt i fshehur dhe vetëm pak njerëz të këqij e patën lexuar; pikërisht këto mashtrues raportuan për “36’761 oficerë të pushkatuar” dhe ushqyen çdo botim zyrtar, gazetaresk e shkollor në Lindje e Perëndim. Bile dokumenti sqaron më tej se më 1937 e 1938, nga të liruarit, u arrestuan përkatësisht vetëm 5811 dhe 5057 oficerë; domethënë gjithsej 10’868 oficerë dhe nga këto vetëm 1’654 oficerë u pushkatuan ose u gjendën të vdekur nëpër burgje pa iu filluar gjyqet.

Lirimet e lëvizjet nga detyra janë të zakonshme në çdo ushtri e në çdo kohë, për arsye nga më të ndryshmet. Për një ushtri milionëshe, numri i lirimeve natyrisht është i madh. Ritmi i lirimeve u rrit që në vitin 1935, sepse në këtë vit ushtria sovjetike përshpejtoi rigrupimet e nevojshme të forcave për sulmin që do të ndërmerrte në vitin 1941. Sipas një dokumenti tjetër ushtarak, 12’461 oficerë nga të liruarit e viteve 1937-1938 ishin marrë përsëri në ushtri deri më 01-05-1940.

10 shtetet që nuk kanë ushtri

Roli i mesuesit dhe autoriteti i tijNga Vatikani, Lihtenshtajni, Ishujt Marshall, Kosta Rika e deri tek Andorra

Kombet e vogla që funksionojnë pa një forcë ushtarake zyrtare


Burri i shtetit francez George Clemenceau ka thënë, “Lufta është nj çështje shumë serioze për t’iu besuar ushtrisë”, e madje dhe sot shprehja e tij vazhdon të jetë koherente. Ndërkohë që shumë shtete kanë ushtri shumë të mëdha që pushtojnë dhe mbrojnë në çdo kohë, ka disa vende që nuk kanë asnjë forcë ushtarake.
I pari në listë është Vatikani. I konsideruar si shteti më i vogël i botës, Vatikani është një vend që s’ka një ushtri de jure. Gjithsesi, në të shkuarën ka pasur shumë grupe ushtarake të krijuar për të mbrojtur vendin dhe mbi të gjitha Papën. Ekzistonte Garda Fisnike dhe Garda Qiellore, por Papa Pali VI i shfuqizoi të dy grupet në vitin 1970. Sot, shembulli më i mirë i një force ushtarake në Vatikan do ishte Garda Zviceriane. Ky grup mbron papën dhe pallatin. Ka dhe një forcë xhandarmërie, por ajo konsiderohet si forcë civile e jo ushtarake.
Duke qenë se Vatikani është në Romë, Italia është plotësisht përgjegjëse për të mbrojtur vendin e vogël brenda kryeqytetit të saj. Italia një forcë ushtarake të organizuar prej 187,798 vetësh. Nauru njihet si ishulli shtet më i vogël në botë dhe është unik në shumë mënyra. Ai nuk ka as ushtri të përhershme dhe as ndonjë lloj force ushtarake. Vendi, mbase për shkak të masës së tij nuk ka as kryeqytet. Edhe pse jashtëzakonisht i vogël, ky vend ka një forcë policore që ka për detyrë të sigurojë stabilitetin në vend. I vendosur në një grup prej mijëra ishujsh të vegjël që quhen Mikronezia, vendi ka kontakte të afërta me Australinë. Thuhet se ka një marrëveshje informate ndërmjet Naurut dhe Australisë që kjo e fund t’i ofrojë nevojat ushtarake apo mbrojtjen bazë të vendit. Në dhjetor të vitit 1940, kur Gjermania sulmoi Naurun, flota australiane u thirr për të mbrojtur vendin. Si disa vende të tjera në listë, Lihtenshtajn është një vend tjetër që ka vendosur të shfuqizojë krejtësisht ushtrinë e përhershme.
Lihtenshtajn e shfuqizoi ushtrinë në vitin 1868 pasi luftës Austro-Prusiane sepse thuhet se ishte shumë e shtrenjtë dhe nuk e përballonte dot. Pas vendi u çlirua nga Konfederata Gjermane ishte i detyruar të mbante ushtrinë e tij, por fondet s’ishin të mjaftueshme. Nuk ka një vend të përcaktuar që mund të mbronte Lihtenshtajnin në rast lufte apo nga çdo lloj sulmi tjetër. Thuhet se vendit i lejohet të mbledhë një ushtri në rast lufte dhe ndihma më i madhe mund t’i vijë nga Zvicra.
Ishujt Solomon nuk janë vetëm një grup i vogël ishujsh, por përbëhen nga mijëra të tillë. Që kur Britania e Madhe është bërë mbrojtëse e vendit në vitin 1893, vendi s’ka pasur forcë ushtarake. Në vitin 1976 Ishujt Solomon krijuan një qeveri që ishte e qëndrueshme deri në vitin 1998. Nga vitet 1998-2006 vendi u përfshi nga korrupsioni, krimi dhe konflikti etnik. Australia dhe Zelanda kanë ndërhyrë për të vendosur paqen në këtë vend. Nuk ka një vend mbrojtës të përcaktuar, gjithsesi vendi ka paguar Australinë për artikuj mbrojtjeje të caktuar.
Nëse ishujve u deklarohet luftë Australia mund të ishte një ndër ato vendet që ofron ndihmë. Kosta Rika ka psur dikur një ushtri, por sot nuk ka asnjë forcë ushtarake formale. Më 1 dhjetor 1948, Jose Figueres Ferrer, president në atë kohë, nënshkroi legjislacionin që do shfuqizonte ushtrinë pas luftës civile fatale të Kosta Rikës shkaktoi vdekjen e rreth dy mijë personave. Falë Traktatit Inter-Amerikan të Asistencës Reciproke të vitit 1947, nëse një vend do të sulmojë apo t’i deklarojë luftë Kosta Rikës, vendi mund të mbështet tek 21 vende të tjerë, duke përfshirë këtu SHBA, Kili dhe Kuba që t’i ofrojnë ndihmë ushtarake dhe mbrojtje. Samoa nuk ka forcë ushtarake që ta përdorë nëse ndonjëherë kjo bëhet e nevojshme. Vendit i duhet të mbështetet në miqësitë me vendet e tjera për të gjetur mbrojtjen që i duhet gjatë kohës së luftës.
Vendi ka një forcë policore, por kjo sigurisht që nuk konsiderohet forcë ushtarake për gjithë vendin. Samoa ka një traktat miqësie me Zelandën e Re, të krijuar në vitin 1962. Në rast luftë apo pushtimesh të huaja, Samoa mund të kërkojë ndihmë nga Zelanda e Re për çdo lloj nevoje ushtarake. Gjithsesi, marrëveshja nuk thotë nëse njëri prej vendeve mund të tërhiqet nga marrëveshja nëse dëshiron.

Vatikani

I konsideruar si shteti më i vogël i botës, Vatikani është një vend që s’ka një ushtri de jure. Gjithsesi, në të shkuarën ka pasur shumë grupe ushtarake të krijuar për të mbrojtur vendin dhe mbi të gjitha Papën. Ekzistonte Garda Fisnike dhe Garda Qiellore, por Papa Pali VI i shfuqizoi të dy grupet në vitin 1970. Sot, shembulli më i mirë i një force ushtarake në Vatikan do ishte Garda Zviceriane. Ky grup mbron papën dhe pallatin. Ka dhe një forcë xhandarmërie, por ajo konsiderohet si forcë civile e jo ushtarake.
Kush është mbrojtësi?
Duke qenë se Vatikani është në Romë, Italia është plotësisht përgjegjëse për të mbrojtur vendin e vogël brenda kryeqytetit të saj. Italia një forcë ushtarake të organizuar prej 187,798 vetësh.

Nauru
Nauru njihet si ishulli shtet më i vogël në botë dhe është unik në shumë mënyra. Ai nuk ka as ushtri të përhershme dhe as ndonjë lloj force ushtarake. Vendi, mbase për shkak të masës së tij nuk ka as kryeqytet. Edhe pse jashtëzakonisht i vogël, ky vend ka një forcë policore që ka për detyrë të sigurojë stabilitetin në vend. I vendosur në një grup prej mijëra ishujsh të vegjël që quhen Mikronezia, vendi ka kontakte të afërta me Australinë.
Kush është mbrojtësi?
Thuhet se ka një marrëveshje informate ndërmjet Naurut dhe Australisë që kjo e fund t’i ofrojë nevojat ushtarake apo mbrojtjen bazë të vendit. Në dhjetor të vitit 1940, kur Gjermania sulmoi Naurun, flota australiane u thirr për të mbrojtur vendin.

Lihtenshtajn

Si disa vende të tjera në listë, Lihtenshtajn është një vend tjetër që ka vendosur të shfuqizojë krejtësisht ushtrinë e përhershme. Lihtenshtajn e shfuqizoi ushtrinë në vitin 1868 pasi luftës Austro-Prusiane sepse thuhet se ishte shumë e shtrenjtë dhe nuk e përballonte dot. Pas vendi u çlirua nga Konfederata Gjermane ishte i detyruar të mbante ushtrinë e tij, por fondet s’ishin të mjaftueshme.
Kush është mbrojtësi?
Nuk ka një vend të përcaktuar që mund të mbronte Lihtenshtajnin në rast lufte apo nga çdo lloj sulmi tjetër. Thuhet se vendit i lejohet të mbeldhë një ushtri në rast lufte dhe ndihma më i madhe mund t’i vijë nga Zvicra.

Ishujt Solomon

Ishujt Solomon nuk janë vetëm një grup i vogël ishujsh, por përbëhen nga mijëra të tillë. Që kur Britania e Madhe është bërë mbrojtëse e vendit në vitin 1893, vendi s’ka pasur forcë ushtarake. Në vitin 1976 Ishujt Solomon krijuan një qeveri që ishte e qëndrueshme deri në vitin 1998. Nga vitet 1998-2006 vendi u përfshi nga korrupsioni, krimi dhe konflikti etnik. Australia dhe Zelanda kanë ndërhyrë për të vendosur paqen në këtë vend.
Kush është mbrojtësi?
Nuk ka një vend mbrojtës të përcaktuar, gjithsesi vendi ka paguar Australinë për artikuj mbrojtjeje të caktuar. Nëse ishujve u deklarohet luftë Australia mund të ishte një ndër ato vendet që ofron ndihmë.

Kosta Rika

Kosta Rika ka psur dikur një ushtri, por sot nuk ka asnjë forcë ushtarake formale. Më 1 dhjetor 1948, Jose Figueres Ferrer, president në atë kohë, nënshkroi legjislacionin që do shfuqizonte ushtrinë pas luftës civile fatale të Kosta Rikës shkaktoi vdekjen e rreth dy mijë personave.
Kush është mbrojtësi?
Falë Traktatit Inter-Amerikan të Asistencës Reciproke të vitit 1947, nëse një vend do të sulmojë apo t’i deklarojë luftë Kosta Rikës, vendi mund të mbështet tek 21 vende të tjerë, duke përfshirë këtu SHBA, Kili dhe Kuba që t’i ofrojnë ndihmë ushtarake dhe mbrojtje.

Samoa

Samoa nuk ka forcë ushtarake që ta përdorë nëse ndonjëherë kjo bëhet e nevojshme. Vendit i duhet të mbështetet në miqësitë me vendet e tjera për të gjetur mbrojtjen që i duhet gjatë kohës së luftës. Vendi ka një forcë policore, por kjo sigurisht që nuk konsiderohet forcë ushtarake për gjithë vendin.
Kush është mbrojtësi?
Samoa ka një traktat miqësie me Zelandën e Re, të krijuar në vitin 1962. Në rast luftë apo pushtimesh të huaja, Samoa mund të kërkojë ndihmë nga Zelanda e Re për çdo lloj nevoje ushtarake. Gjithsesi, marrëveshja nuk thotë nëse njëri prej vendeve mund të tërhiqet nga marrëveshja nëse dëshiron.

Palau

Pavarësisht mungesës së forcës ushtarake, Palau ka një seksion të policisë së vendit që është krijuar për të mbrojtur civilët. Si shumë forca policie edhe policia e Palaut është e nevojshme të ruajë paqen dhe të jetë e pranishme në çdo trazirë që mund të ndodhë. Nëse në vend shpërthen lufta atëherë Palau do kërkonte ndihmë nga vendet e tjera që mund t’i ofrojnë një farë mbrojtjeje.
Kush është mbrojtësi?
Palau do mbrohej nga SHBA në rast sulmohej apo nëse një vend tjetër vendos se duhet t’i shpallë luftë. Kjo ndodh për shkak se Kompakti i Lidhjes së Lirë të vitit 1983 e ka bërë SHBA-në mbrojtës të Palaut.

Andorra

Edhe pse Andorra s’ka pasur kurrë një ushtri të organizuar, ky vend i vogël ishte i guximshëm mjaftueshëm për t’i deklaruar luftë Gjermanisë në vitin 1914 dhe t’i bashkohej të ashtuquajturës Lufta e Madhe. Me një ushtri prej dhjetë vetësh, vendi nuk bëri shumë dhe nuk u mor seriozisht. Në vitin 1931 ky grup u zëvendësua nga policia kombëtare e Andorrës, e përbërë nga 240 vetë.
Kush është mbrojtësi?
Andorra nuk ka një, por dy vende mbrojtës. Franca dhe Spanja janë zotuar të jenë mbrojtëset ushtarake të vendit të vogël. Në vitin 1933, forca ushtarake franceze ishte e nevojshme që të qetësonte trazirat në vend.

Granada

Që pas pushtimit amerikanë të Granadës, vendi nuk ka arritur të krijojë një ushtri. Pushtimi nisi kryesisht për shkak të një grushti ushtarak dhe luftës për pushtet në qeveri që çoi në ekzekutimi ne kryeministrit të vendit, Maurice Bishop. Vendi u kthye nga komunist në një vend demokratik dhe tashmë nuk ka më një ushtri.
Kush është mbrojtësi?
Nuk ka një vend të përcaktuar që të mbrojë Granadën me një forcë ushtarake. Për shkak të Sistemit Rajonal të Sigurisë vendi mund të mbështetet tek Barbadot, Santa Luçia dhe Shën Vinsent për një lloj mbështetjeje ushtarake. Gjithsesi këto vende nuk kanë një sistem mbrojtjeje që t’i ofrojnë shumë asistencë.

Ishujt Marshall

Sipas Kompaktit të Lidhjes së Lirë të vitit 1983, Ishujt Marshall morën statusin e një kombi sovran. Në këtë pakt u përfshi dhe Palau. Sipas kësaj marrëveshjeje, këto vende do ishin të lira por do ishin si shtete të lidhura me SHBA. Kjo do të thotë se SHBA shërben si vend mbrojtës i tyre dhe që Ishujt Marshall s’mund të krijojnë një forcë ushtarake dhe s’kanë asnjë përgjegjësi në kohë luftë.
Kush është mbrojtësi?
Që kur Ishujt Marshall konsiderohen si një vend i bashkangjitur me SHBA, ky vend është përgjegjës për sigurinë dhe mbrojtjen e tyre. Nëse ishujt do sulmoheshin, SHBA duhet të ofrojë ndihmë ushtarake për të mbështetur vendin e vogël.

10 tradhtarët më të mëdhenj në histori

Njerëzit që kanë që kanë shitur vendin e tyre duke ndryshuar rrjedhën e ngjarjeve

Nga Juda dhe puthja e tij, aktorja Jane Fonda e deri tek Bruti
Disa e bëjnë prej dashurisë, disa për para e të tjerë për politikë.
Tradhtia gjithnjë dëmton njërën palë, por në disa raste pasojat janë të pallogaritshme. Personat në këtë listë kanë shitur vendet e tyre, miqtë e tyre, e disa dhe familjet, duke ndryshuar rrjedhën e historisë përgjithmonë. Sipas Biblës, Juda Iskaroti, anëtari i Dymbëdhjetë Apostujve tradhtoi Jezus Krishtin për para.
Ai kishte një shenjë të veçantë për t’u treguar autoriteteve se cili ishte Jezus Krishti, kur të ishin të gjithë bashkë. Ai do e puthte atë për ta identifikuar. Kjo “puthje e Judës” çoi në gjykimin dhe vdekjen në kryq të Jezusit duke e bërë Judën, tradhtarin më të madh në histori.
I konsideruar si një i majtë lunatik në Norvegji, Quisling nuk ra shumë në sy deri sa formoi partinë e tij të Unitetit Kombëtar, në vitin 1993. Ai e adhuronte Hitlerin dhe besonte në doktrinën e fashizmit. Quisling, gjeneral ushtarak, arriti të takohej me Hitlerin dhe e siguroi atë se kishte gjithë informacionin e duhur për strategjinë ushtarake norvegjeze. Ames hyri në ambasadën sovjetike në Uashington në vitin 1985 dhe ofroi të shiste sekrete amerikane për një arsye të vetme, para. Ai ishte një alkoolist me një bashkëshorte shumë të shtrenjtë. Falë Aldritch, i cili fitoi rreth 4.6 milionë dollarë për përpjekjet e tij, 10 amerikanë u ekzekutuan sepse u zbulua identiteti i tyre prej agjentësh sekretë.
Benedict Arnold ishte një gjeneral amerikan, i cili i shërbente kauzës së revolucionit amerikan, deri sa vendosi ta kthente kahun nga britanikët. I lindur në Konektikat, në janar të vitit 1741 ai, ai vinte nga një familje e trazuar. Më vonë ai u bë një figurë e shquar ushtarake. Nga hero lufte dhe patriot, Arnold komploti të kthehej kundër Amerikës, me forcat britanike. Plani i tij dështoi dhe ai u arratis në Britani, ku nuk u prit mirë, për shkak se kishte tradhtuar vendin e tij. T’u shesësh rusëve sekrete gjatë Luftës së Ftohtë ishte shkalla më e lartë e tradhëtisë.
Çifti amerikan Rosenberg ishte gati të bënte çdo gjë për bindjet e tyre komuniste. Julius dhe Ethel Rosenberg ishin anëtarë të partisë Komuniste që prej vitit 1943, kur papritur u tërhoqën nga aktiviteti politik. Ky ishte viti kur bashkuan forcat me super-spiunin rus, Feliksov.
Ata u arrestuan në vitin 1950 dhe të dy u ekzekutuan më 19 qershor 1953. I konsideruar një prej tradhtarëve më të mëdhenj në historinë kineze, Wang Jingwei lindi në vitin 1883.
Në moshën 21-vjeçare ai shkonte në shkollë në Japoni, ku u takua me revolucionarin e famshëm japonez, Sun-Yat Sen. Nën influencën e Sen ai filloi të merrte pjesë në komplote kundër qeverisë, duke përshirë dhe atentatin e dështuar për vrasjen e Manchu Regent në Pekin. Në vitin 1937 Wang nis marrëveshjet e tij të tradhtisë me japonezët, duke fituar një vend të rëndësishëm në historinë e tradhtisë. Në ditën e vrasjes së Cezarit, kishte zëra se komploti ishte zbuluar dhe shumë prej komplotistëve nuk ishin të sigurt në duhej të vazhdonin me planin.
Gruaja e Brutit e luti atë që të qëndronte larg Senatit atë ditë. Bruti shkoi të priste Cezarin, bashkë me një grup senatorësh, për ta sulmuar atë më pas. Fraza e famshme, “Dhe ti, Brut?” doli nga goja e Cezarit, kur pa se u tradhtua nga nipi i tij. Bruti kreu vetëvrasje në vitin 42 para Krishtit. Jane Fonda u rrit në Hollivud, e rrethuar nga luksi dhe privilegji. Ajo shkëlqeu në botën e filmit, nën kujdesin e lidhjeve familjare dhe pamjes së saj. Ajo u bë një aktiviste aktive, duke u përfshirë në kauza të ndryshme, disa prej të cilave shiheshin nga veteranët amerikanë si tradhtare. Jane mbajti anën e Vietnamit të Veriut, duke pozuar me armët e tyre anti-tank. Shumë veteranë u përpoqën ta nxjerrin atë para gjyqit për tradhti pas luftës, por një gjë e tillë nuk ndodhi.
Guy Fawkes ishte pjesë e një grupi revolucionar të quajtur “Roman Katolikët”, të cilit kishin në plan të hidhnin në erë pjesën më të madhe të aristokracisë britanike, në vitin 1605.
Atentati u zbulua nga autoritetet, të cilët e kapën Fawkes, para se ai të vinte në plan qëllimet e tij vrastare. Historia e tij është subjekt i filmit “V for Vendetta”. Edhe sot e kësaj dite, veprat e Fawkes konsiderohen legjendare dhe në Angli festohet çdo vit dështimi i komplotit të tij.


Juda Iskarioti

Sipas Biblës, Juda Iskaroti, anëtari i Dymbëdhjetë Apostujve tradhtoi Jezus Krishtin për para. Ai kishte një shenjë të veçantë për t’u treguar autoriteteve se cili ishte Jezus Krishti, kur të ishin të gjithë bashkë. Ai do e puthte atë për ta identifikuar. Kjo “puthje e Judës” çoi në gjykimin dhe vdekjen në kryq të Jezusit duke e bërë Judën, tradhtarin më të madh në histori.

Vidkun Quisling
I konsideruar si një i majtë lunatik në Norvegji, Quisling nuk ra shumë në sy deri sa formoi partinë e tij të Unitetit Kombëtar, në vitin 1993. Ai e adhuronte Hitlerin dhe besonte në doktrinën e fashizmit. Quisling, gjeneral ushtarak, arriti të takohej me Hitlerin dhe e siguroi atë se kishte gjithë informacionin e duhur për strategjinë ushtarake norvegjeze.

Aldrich Ames
Ames hyri në ambasadën sovjetike në Uashington në vitin 1985 dhe ofroi të shiste sekrete amerikane për një arsye të vetme, para. Ai ishte një alkoolist me një bashkëshorte shumë të shtrenjtë. Falë Aldritch, i cili fitoi rreth 4.6 milionë dollarë për përpjekjet e tij, 10 amerikanë u ekzekutuan sepse u zbulua identiteti i tyre prej agjentësh sekretë.

Benedict Arnold
Benedict Arnold ishte një gjeneral amerikan, i cili i shërbente kauzës së revolucionit amerikan, deri sa vendosi ta kthente kahun nga britanikët. I lindur në Konektikat, në janar të vitit 1741 ai, ai vinte nga një familje e trazuar. Më vonë ai u bë një figurë e shquar ushtarake. Nga hero lufte dhe patriot, Arnold komploti të kthehej kundër Amerikës, me forcat britanike. Plani i tij dështoi dhe ai u arratis në Britani, ku nuk u prit mirë, për shkak se kishte tradhtuar vendin e tij.

Rosenberg-wt
T’u shesësh rusëve sekrete gjatë Luftës së Ftohtë ishte shkalla më e lartë e tradhëtisë. Çifti amerikan Rosenberg ishte gati të bënte çdo gjë për bindjet e tyre komuniste. Julius dhe Ethel Rosenberg ishin anëtarë të partisë Komuniste që prej vitit 1943, kur papritur u tërhoqën nga aktiviteti politik. Ky ishte viti kur bashkuan forcat me super-spiunin rus, Feliksov. Ata u arrestuan në vitin 1950 dhe të dy u ekzekutuan më 19 qershor 1953.

Wang Jingwei
I konsideruar një prej tradhtarëve më të mëdhenj në historinë kineze, Wang Jingwei lindi në vitin 1883. Në moshën 21-vjeçare ai shkonte në shkollë në Japoni, ku u takua me revolucionarin e famshëm japonez, Sun-Yat Sen. Nën influencën e Sen ai filloi të merrte pjesë në komplote kundër qeverisë, duke përshirë dhe atentatin e dështuar për vrasjen e Manchu Regent në Pekin. Në vitin 1937 Wang nis marrëveshjet e tij të tradhtisë me japonezët, duke fituar një vend të rëndësishëm në historinë e tradhtisë.

Bruti
Në ditën e vrasjes së Cezarit, kishte zëra se komploti ishte zbuluar dhe shumë prej komplotistëve nuk ishin të sigurt në duhej të vazhdonin me planin. Gruaja e Brutit e luti atë që të qëndronte larg Senatit atë ditë. Bruti shkoi të priste Cezarin, bashkë me një grup senatorësh, për ta sulmuar atë më pas. Fraza e famshme, “Dhe ti, Brut?” doli nga goja e Cezarit, kur pa se u tradhtua nga nipi i tij. Bruti kreu vetëvrasje në vitin 42 para Krishtit.

Jane Fonda
Jane Fonda u rrit në Hollivud, e rrethuar nga luksi dhe privilegji. Ajo shkëlqeu në botën e filmit, nën kujdesin e lidhjeve familjare dhe pamjes së saj. Ajo u bë një aktiviste aktive, duke u përfshirë në kauza të ndryshme, disa prej të cilave shiheshin nga veteranët amerikanë si tradhtare. Jane mbajti anën e Vietnamit të Veriut, duke pozuar me armët e tyre anti-tank. Shumë veteranë u përpoqën ta nxjerrin atë para gjyqit për tradhti pas luftës, por një gjë e tillë nuk ndodhi.

Robert Hanssen
Hanssen u rrit në një familje të shkatërruar dhe rrihej nga i ati. Ai filloi punën si oficer policie në Çikago, por më pas e la për t’u punësuar si agjent special i FBI-së, në vitin 1976. Në vitin 1979 ai përfshi në kundër-spiunazhin e FBI-së dhe kjo hapi rrugën që ai të kryente një prej akteve më tradhtare në historinë e Amerikës. Në vitin 1983, Hanssen transferoi një njësi spiunazhi sovjetike brenda FBI-së, duke u dhënë atyre informacion pa fund. Hanssen u dorëzua nga kunati i tij dhe aktualisht është në burg, duke vuajtur dënimin e përjetshëm.

Guy Fawkes
Guy Fawkes ishte pjesë e një grupi revolucionar të quajtur “Roman Katolikët”, të cilit kishin në plan të hidhnin në erë pjesën më të madhe të aristokracisë britanike, në vitin 1605. Atentati u zbulua nga autoritetet, të cilët e kapën Fawkes, para se ai të vinte në plan qëllimet e tij vrastare. Historia e tij është subjekt i filmit “V for Vendetta”. Edhe sot e kësaj dite, veprat e Fawkes konsiderohen legjendare dhe në Angli festohet çdo vit dështimi i komplotit të tij.

HISTORI ME KURORA...mbreterore..

Na ishte një herë një mbret... Madje, ishin tre: një mbret-prift, një mbret-luftëtar dhe një mbret-perëndi. Janë modelet bazë të monarkisë, ndoshta forma më e lashtë e qeverisjes. Por fytyrat e kësaj figure paraprirëse të historisë kanë qenë në fakt shumë më tepër. Nuk dimë se si quhej i pari njeri i kurorëzuar. Por dimë që qytetet e lindur mes Nilit dhe Mesopotamisë më shumë se 6 mijë vite më parë qeveriseshin nga sovranë. Dhe që ai monarku i parë (nga greqishtja, "ai që qeveris i vetëm") ka qenë ndoshta një shaman apo një prift.
Paraardhësi i faraonëve egjiptianë, "Mbreti Akrep" i kronikave gjysmëlegjendare të Luginës së Nilit i njihte sekretet e vërshimeve të Lumit të shenjtë, të cilat dinte ti parashikonte dhe si rrjedhim edhe ti shfrytëzonte. Kontrolli mbi rubinetin e prosperitetit egjiptian i siguroi atij një vend në majën e piramidës sociale. Ishin ata si ai që nisën të përdorin një prej shenjave më të lashta dhe më të përhapura të pushtetit: skeptrin, në formën e shkopit apo bastunit të komandës. Një shkop magjik që bashkën tokën dhe qiejt.
Dinastitë
Mbreti Luan ishte edhe paraardhësi i parë i asaj që disa egjiptologë e quajnë "dinastia zero". Dhe nuk ka monarki pa dinasti. "Edhe monarkitë siç i kemi njohur prej shekujsh në perëndim bazoheshin në norma shumë të ngurta të linjës së vazhdimësisë", pohon Maqria Antonetta Visceglia, docente e historisë moderne në Universitetin "la Sapienza" të Romës dhe autore e librit "Rite të oborrit dhe simbole të mbretërive".
"Vdekja e mbretit shënonte gjithmonë një moment pasigurie. Funerali mbretëror shërbente pikërisht për të projektuar në mënyrë publike sovranin e ri dhe për të shpallur vazhdimësinë e pushtetit". Shpallja që në Francë shënonte kalimin nga një sovran tek tjetri ("Mbreti vdiq! Rroftë mbreti") ishte në fund të fundit një shmangie e atij boshllëku të pushtetit. Sepse të mbeteshe pa monark ishte pak si të mbeteshe pa perëndi.
Hyjnorë
Gjithmonë në zonën mes Egjiptit dhe Mesopotamisë ndodhi që mbreti-primt u ngrit nga një ndërmjetës mes njerëzve dhe hyjnive, në një perëndi në vetvete. Shumë shpejt edhe tek popujt që udhëhiqeshin nga luftëtarë, si ititët dhe persët, mbreti luftëtar i origjinës u shndërrua në një lloj perëndie. E madje edhe në Romë ku nga monarkia e kohëve të hershme (ndoshta me prejardhje etruske) ishte kaluar në qeverisje republikane, në fund të fundit ngrihej në qiell imperum (e drejta për të komanduar), duke u frymëzuar nga shembulli lindor. Hapin e madh e bëri Oktavian Augusti i hyjnizuar si Jul Cezar në vitin 42 para Krishtit. Por, prototipi ishte i mëhershëm: Aleksandri i Madh (356-323 para Krishtit). Një model shumë efikas sepse lejonte, falë karizmës perandorake dhe ceremonive publike, që të mobilizoheshin masa të mëdha njerëzish.
"Aleksandri ishte në të vërtetë pasardhësi i tiranëve grekë të shekullit IV para Krishtit, që ndoshta përfaqësonin eksperimentin politik me sukses më të madh pas krizës së demokracive (Athinë) dhe oligarkive (Sparta)", shpjegon Mario Vegetti, një prej historianëve italianë më autoritarë sa i përket historisë së botës së lashtë. "Kishte hipur në fron si një pasardhës i ligjshëm i mbretit të Maqedonisë, por prestigji dhe pushteti i tij buronin nga pushtimet ushtarake dhe nga efikasiteti i qeverisjes.
Për t'u bërë i pranueshem për popujt lindorë që kishte pushtuar kërkoi mbështjellën fetare, duke u prezantuar në Egjipt si bir i perëndisë Amon, ndërsa në Persi si mbret i hyjnizuar".
Pa mbret?
Megjithatë, jo të gjithë shtetet e lashtësisë kishin sovranë. "Greqia, përpara Aleksandrit të Madh nuk njihte regjime monarkikë", vazhdon Vegetti. Ndonëse dallimi mes mbretit (i legjitimuar nga prejardhja dinastike) dhe tiranit (mbajtës i një pushteti të paligjshëm) ishte i njohur në epokën klasike, gjuha e zakonshme shpesh herë nuk bënte dallim mes basileus (sovran) dhe tyrannos. Monarku absolut që nuk prekej fare prej ligjit konsiderohej si karakteristik në botën orientale. Aristoteli thoshte se të gjithë vartësit e Mbretit të Persisë gjendeshin në kushte skllavërie dhe tmerri e frika nga tirania ishin kaq të forta saqë vetë Perikliu (shekulli V para Krishtit) u akuzua për sjellje despotike nga ana e athinasve. Historiografi Tucididi e përcaktonte regjimin e tij si "në teori një demokraci, por në fakt qeverisja e njeriut më të mirë". Por, Perikliu duhej të kishte gjithmonë kujdes sa i përket sjelljeve të tij në ansamblenë e qytetarëve, reagimeve të së cilës i druhej shumë".
Po ç'mund të thuhet për mbretërit që takojmnë tek Iliada dhe tek Odisea? Agamemnoni, Nestori apo Uliksi, ishin trashëgimi të një epoke në të cilën demokracia, në Greqi ashtu sikurse kudo tjetër, nuk njihej ende. "Ishin mishërimi i fundit i wanax, mbreti i qytetërimit Mikenas (shekulli XVII-XII para Krishtiut): një replikë, në shkallë të zvogëluar e sovranëve lindore", vazhdon Vegetti. "Wanax mbretëronte në një shoqëri ku burokracia mbretërore kontrollonte veprimtarinë ekonomike, administronte drejtësinë, dominonte rrethinat. Por pushteti i saj ishte i kufizuar nga një klasë priftërinjsh, nga e cila me shumë gjasa varej pushteti dhe ligjshmëria e saj".
Të parazgjedhur
Pra, pak a shumë kuptimi i mbretërisë ka qenë gjithmonë i shoqëruar me shpjegimin: ruajtje e traditës dhe vazhdimësi e dinastisë. Në fakt nuk kishte mbret pa ritin që e shoqëronte në legjitimimin e tij dhe ku vihej theksi sidomos në karakterin e shenjtë të tij. Më i rëndësishmi i këtyre riteve, me origjinë shumë të largët, por i perfeksionuar në Mesjetë, ishte ai i konsakrimit: "Artikulohej në faza të ndryshme: veshja, betimi, dorëzimi i flamurit dhe kurorëzimi", thotë Maria Antonetta Visceglia. "Ishte një rit kalimi të pushtetit që transformonte protagonistin (princin zakonisht), duke e shndërruar në persona mixta¨ një njeri që kishte diçka hyjnore në vetvete". Shumë rite konsakrimi parashikonin, përpara dorëzimit të simboleve, vajimin: një lloj pagëzimi mbretëror. "Që atëherë, mbretërit "barbarë" visigotë vajiseshin përpara se të hipnin në fron, por riti e ka origjinën që në konsakrimin e Pipinit të Shkurtër, 791".
Sovranët e Francës dhe të Anglisë pas vajimit thuhej se përftonin edhe fuqinë e shërimit, me prekjen e tyre, nga disa sëmundje. "Nga ana tjetër, jo të gjithë "vajiseshin": nuk bëhej kjo me mbretërit e Kastijës dhe Aragonës, as edhe ata të Spanjës. Në çdo rast, mbretërit perëndimorë nuk bëheshin asnjëherë mbretër-priftërinj si homologët e tyre bizantinë". Edhe sepse në Europë ekzistonte tashmë një sovran absolut, i cili bashkonte pushtetin spiritual dhe atë tokësor: Papa.
Kundërfuqi
Hyjnor apo gjysmëhyjnor, po të vëresh me kujdes asnjë mbret nuk ka qenë me të vërtetë "i vetmi në komandë". Pushteti mbretëror duhej të bënte llogaritë edhe me kundërpushtetet apo kundërfuqitë, të forta në një slalom mes komplotesh dhe uzurepatorësh. Faraonëve u kundërvihej kleri i qyteteve të shenjtë (Menfi, Abidos, Karnak). Perandorëve romakë u kundërvihej aristokracia e senatorëve. Ata bizantinë kishin të bënin me peshkopët. Nga ana tjetër, Papa (i vetmi monark absolut që është ende në fuqi në perëndim) që me fillimin e viteve njëmijë ngriti një kurth të suksesshëm ndaj sovranitetit të perandorëve gjermanë. Ndërsa në Angli, ishin baronët që vunë në frerë pushtetin e mbretit me anë të Magna Carta-s (1215), që është praktikisht embrioni i monarkisë kushtetuese. Madje edhe sovranët e Francës (të paktën deri në "revolucionin absolutist") të Luigjit XIV kishin të bënin shumë me eminencat gri, si kardinalët Richelieu dhe Mazarino.
"Sipas disa historianëve, absolutizmi është një mit, një legjendë", shpjegon Visceglia. "Pushteti i sovranit ishte i kufizuar nga ai i rendeve të tjerë shoqërorë: privilegjet e fisnikërisë, gjykatat e drejtësisë, të drejtat e profesioneve, ushtrisë dhe bashkimeve të qytetarëve, instancave të parlamenteve". As edhe ancien regime nuk ishte monolit: ishte një shoqëri komplekse, e përfshirë nga konfliktet. "Prej këtyre konflikteve, institucioni monarkik pësoi ndryshime gradualë: e demonstruan në mesin e viteve 600 revolta kundër absolutizmit e dinastisë Stuart në Angli (Karli I kishte shpërndarë Parlamentin), Fronda franceze dhe revolucioni i vitit 1789". Përplasje që transformuan, në një periudhë afatgjatë shumë mbretëri në monarki parlamentare dhe sovranët e tyre në krerë "të thjeshtë" shteti. E megjithatë, miti i "Mbretit të Madh" vazhdon të ekzistojë edhe sot e kësaj dite në atributet që ne i japim persait Kir, "i Madhi", Aleksandrit dhe Karlit "të Madh", Frederikut dhe Pietrit "të Madh".
Modele
"Të mëdhenj" ishin një kohë sovranët që shndërroheshin në modele për t'u ndjekur nga pasardhësit e tyre", shpjegon eksperti. "Si mbretërit-profetë të Testamentit të Vjetër, "të drejtët" David dhe Solomon, apo themeluesi i perandorisë së parë që bashkoi Lindjen dhe Perëndimin, Aleksandri i Madh. Nga figurat e tyre të idealizuara burojnë tiparet kryesorë të sovranitetit të bazuar në parimin e madhërisë dhe mbi virtytet e drejtësisë dhe barazisë, por edhe ata të shenjtërisë".
Pushtimet ushtarakë dhe diplomatike kishin rëndësi, por fatin e një monarku të mirë e bënte mbi të gjithë shenja e mirë që kish lënë pas për pasardhësit. "Madhështia në arkitekturë ishte tashmë shenjë madhështie", pohon Visceglia. "Por të lëvdoje dhe ngrije lart një mbret si të shenjtë, kjo qe një shenjë që po lartësoje të gjithë dinastinë. Kështu, fama e një monarku ndërtohej pas vdekjes së tij, duke i atrubuar kronika dhe portrete, apo edhe episode çudibërës.
Sovranët e të tjerëve, nga Amerika në Kinë
Figura e mbretit është universale. Bëjnë përjashtim popujt nomadë (që megjithatë kanë patur edhe ata mbretër-luftëtarë të mëdhenj, si huni Atila apo mongoli Genghis Khan). Përtej oqeanit, në perandorinë e Inkasve në Ande mbreti, Qhapaq Inca, konsiderohej me origjinë hyjnore dhe si i tillë edhe nderohej. Pak a shumë në të njëjtën periudhë në Meksikë mbretëronte një tjetër perandor, ai i Aztekëve. Ndërsa Majat ishin të organizuar në qytete-shtete që përgjatë historisë së tyre mijëvjeçare qeveriseshin nga sovranë të dinastive. Edhe në Azi, monarkitë me trashëgim kanë qenë gjithmonë në plan të parë: nga India e perandcorisë Moghul tek Kina, mozaik etniko-politik i "homogjenizuar" vetëm nga centralizimi prej figurës gjysmë hyjnore të perandorit, deri tek mbretëria Khmer në Kamboxhia. Mbreti-luftëtar i stepave orientale ishte në fakt Khani i Madh i perandorisë mongole. Absolutizmi i tij i bazuar në forcën ushtarake shërbeu si model për carët rusë dhe perandorinë e tyre centraliste.

Historia e 16 mbreterve

1. Mbreti Gyanendra i Nepalit

Pavarësisht kronikave të shkëlqyera ku jepen veprimtaritë e përditshme në Katmandu, mbretin Gyanendra po e mbulojnë retë e zeza. Zyrtarisht në fron vetëm pak kohë më parë, ai hipi në fron përmes forcës dhe jo sipas traditës. Ky gjest nuk i jep shumë siguri, aq më tepër nëse ndjekim zinxhirin e ngjarjeve që kanë ndodhur në pallat, të cilat arritën kulmin më 2001 me një zinxhir masakrash në familjen e Gyanendrës. As i biri, Parasi, nuk është kursyer nga violenca. Midis qeverisjes me dorë të fortë dhe tendencës së rebelëve komunistë në Nepal, mbretit i duhet të përballet çdo ditë me vështirësitë që po kalon vendi i tij.

2. Mbreti Mohammed i Marokut

Tangeri, Kazablanka, Marrakech, nuk janë vetëm qytete, por edhe mite. I gjithë Maroku me dunat e Saharës është në harmoni me këtë atmosferë të njëmijë e një netëve që duket mistike. Në fakt kjo është një e vërtetë për shumë marokenë, të cilët jetojnë në një mjedis që nuk ndryshon shumë nga ai i rrëfenjave të dikurshme. I gjithë vendi e vlerëson shumë mbretin e tij Muhamedin e VI, më shumë për reformat demokratike që ai po bën për njerëzit e tij. Madje edhe martesa e tij më Salma Bennain u konsiderua si një hap pozitiv, sepse pati edhe një vlerë simbolike. Gruaja është e diplomuar për inxhinieri informatike dhe po lufton për një legjislacion që siguron të drejta për gratë.

3. Wangchuck, mbreti i Bhutanit.

Në Lindje fjala Bhutan do të thotë buzëqeshje, por edhe pa ditur kuptimin e kësaj fjale, por thjesht vetëm duke parë Wangchuk mund të kuptosh menjëherë se nuk është qytet aq i qeshur. Për të qeshur sa më pak, mjaft të mendosh faktin që vetëm në vitin 1974 kufijtë e vendit u hapën për komunistët ndërkombëtarë dhe kjo u bë më rastin e kurorëzimit të mbretit. Mbyllja e kufijve justifikohej me faktin e ruajtjes së kulturës e karakterit kombëtar. Sot, gjeneratat e reja që kërkojnë kontakte me vendet e tjera të botës e më shumë me Lindjen, janë në luftë të vazhdueshme me sistemin social të qytetit të Dragos, (emri lokal i Bhutanit), i vendosur nga vetë monarku. Televizioni ka hyrë në Bhutan vetëm në vitin 1999.

4. Mbreti Goodwill i Zuluve

Zululandi nuk gjendet më në harta, që pas kolonizimit anglez dhe aneksimit të Natalit dy shekuj më parë, atë mund ta gjesh vetëm në ndonjë film. Por në fakt shteti Zulu me 9 milion banorë është rimbledhur në provincën jugafrikane të KwaZulu-Natal, i cili drejtohet nga mbreti Goodwill Zwelithini ka Bhekuzulu. Jo më shumë luftëtar se mitiku Chaka Zulu 9 i njohur nga filmat), sovrani është i dhënë pas mbrojtjes së traditave dhe shtimit demografik. Ai vetë është martuar 6 herë dhe ka 27 fëmijë.

5. Mbreti Taufa'ahau i Tonga-s

Duke parë nga këndvështrimi i një shteti, Tonga praktikisht është një komunë ose fshat turistik mes ishujve Fixhi e Samoas. Përbëhet prej 150 ishujve të vegjël vullkanikë e koralorë, të cilët ndodhen një hap larg Tropikut të Bricjapit dhe një sipërfaqe prej 748 km katrorë me rreth 100 mijë banorë. Arkipelagu është një nga shumë mrekullitë tokësore, por siç ndodh shpesh “ kush ka e kush e di”. Siç duket edhe nga shprehja e fytyrës së mbretit IV-1965 popullsia e njehsuar indigjene jeton me vështirësi, duke u ushqyer vetëm me patate të ëmbla.

6. Mbreti Norodom i Kamboxhias

Është sovrani më i ri i antologjisë sonë. Norodom Sihamoni është bërë mbret në nëntor të vitit 2004, pas dorëheqjes së të atit, Sihanouk-ut.
Vendi po kalon një nga periudhat më të paqëndrueshme dhe më proverbiale. Kamboxhia, një nga shtetet më të varfra të botës ka njohur regjimin e Pol Pot-it, kryetarit të kmerëve të kuq. Sot Pol Poti nuk është, por dramat dhe fatkeqësitë kanë mbetur nën hijen e udhëheqjes së mbretit të ri.

7. Naruhito i Japonisë

Për momentin mbreti i Japonisë, trashëgimtari i Akihitos, Naruhito Hito, po kalon probleme të vështira personale. Është 45 vjeç dhe ka 12 vjet që është martuar me Masako Owadan. Mbreti mund të bëhet sundimtar vetëm në qoftë se ndryshon ligji, i cili lejon vetëm ata trashëgimtarë që kanë djem. Deri tani çifti ka vetëm një vajzë, Aiko Toshin, 3 vjeçare. Por problemi qëndron më shumë te gruaja e tij, Mosako, e cila ka kaluar një periudhë stresi duke arritur deri aty sa të donte të jepte dorëheqjen nga jeta mbretërore. Dhe e ardhmja nuk po i premton asaj asgjë të mirë.

8. Abdullahu i Jordanisë

Ad Abdullahut Husein të Jordanisë i ka takuar një qeverisje strategjike në Lindjen e Mesme. Territoret e vendit të tij kufizohen me Sirinë, Irakun, Arabinë Saudite, Izraelin e Cisjordaninë, duke e vënë në një pozicion të vështirë mbretin e ri, diplomacia e të cilit duhet të jetë ekuilibruar. Por në këto detyra të vështira atë e mbështet gruaja e tij dhe aleatja e tij më e çmuar, Rania, e cila është një nga gratë më të admiruara në botë për bukurinë dhe elegancën e saj.

9. Al- Muhtade i Bruneit

Për sa i përket pasurisë sulltani Moda Hassanal Bolkiah është një nga më të pasurit e botës. Edhe në fuqinë e tij, ai nuk bën shaka duke qenë një monark absolut. Është një nga njerëzit e pakët në botë që jeton i rrethuar nga ari dhe atje ku nuk ka ar, ka diamant. Familja është e rrethuar e gjitha nga shkëlqimi i arit. Princi trashëgimtar është 30 vjeçari Al-Muhtade Billah Bolkiah i cili është martuar me 17 vjeçaren Sovoh Salleh. Pallati perandorak ka 1 788 dhoma të shpërndara këto në një sipërfaqe prej një qyteti të tërë.

10. Huan Karlos i Spanjës

Huan Karlos di Borbone është shumë i dhënë pas femrave. Kjo u duk se qe e vetmja cilësi e mbretit. Por ai tregoi se ka edhe cilësi të tjera, duke e çuar vendin e tij në një stabilitet dhe gjendje të shkëlqyer ekonomike, duke i bërë spanjollët të harrojnë luftën civile. Shumë njerëz kujtojnë se në një nga daljet e tij në publik atë e kishin qëlluar me domate dhe Huan Karlosi duke e ngrënë njërën nga domatet me të cilën qe qëlluar, i thotë atij që e hodhi “ Nuk është e mirë, or mik, është e thartë”.

11. Ranieri i III i Monakos

Që nga viti 1949 ai udhëhoqi një shkëmb gjigand në mes të detit me kodra të pyllëzuara dhe më 1956 falë martesës me Grace Kelly, yllin e Hollivudit, e transformoi mini shtetin në qendër turizmi e biznesi për gjithë njerëzit e pasur të rajonit.
Por edhe Ranieri pati probleme familjare. Djali i tij dhe trashëgimtari Alberto nuk është martuar dhe nuk ka asnjë trashëgimtar. Vajza e tij e vogël, Stefania, tashmë është jashtë loje për shkak të jetës së saj të çrregullt. Një hije e gjatë po i afrohet fronit dhe ajo është e gjermanit, princit të Hanoverit që është martuar me Karolinën e bukur.

12. Alberti i Belgjikës

Kjo është një nga përrallat fisnike më të bukura që pas luftës.
Alberto di Liegi, i cili u bë mbret më 1993, është martuar me vajzën e vogël të princit Fulco Ruffo të Kalabrisë, më 1959 . Paola e bukur është bërë e njohur për natyrën e saj “rebele” e antikonformiste në rininë e hershme. Këtë gjë e imitoi më vonë Stefania e Monakos. Paola është e vetmja princeshë italiane që ulet në një fron mbretëror sot. Çifti është një nga më pak të përfolurit, por për Alberton flitet se ka një vajzë “sekrete” me baroneshën Sibila de Selys Longchamps.

13. Kostandini i Greqisë

Kostandini i përket të ashtuquajturve “mbretër në azil”. Ai është larguar nga froni më 1974. Tani është 64 vjeçar dhe është një nga “ekzemplarët” ndër mbretër, për sa i përket sportit ai ka fituar katër herë garat olimpike me vela. Kurrikulumi i tij familjar është shumë i respektuar: Është djali i një princeshe nga Hanoveri dhe vëllai i Sofisë së Spanjës. Më 1964 ai u martua me princeshën Ana Maria të Danimarkës. Fëmijëve të tij ai nuk do t'ua trashëgojë artin e qeverisjes, por atë të gastronomit. Kostandini është shef në kuzhinën greke.

14. Gustavi i Suedisë

Karli i XVI Gustav, erdhi në fron më 1973. Mbret në një vend që njihet si atdheu i Greta Garbosë dhe Viktoria Silvsted-it, Karlika bërë përshtypje me atraksionin tij për folklorin dhe mënyrën e të jetuarit. Në krah ai ka një grua që e kanë pagëzuar “ hirushja”. Ajo është bijë e një familjeje borgjeze. Vajza e parëlindur Viktoria, është fejuar me një mësues gjimnastike.

15. Haroldi i Norvegjisë

Haroldi i V i Norvegjisë i ngjitur në fron më 1991 duhet të ruajë emrin e vikingëve. Por anijet e gjata nuk lundrojnë më në oqean; mbreti parapëlqen më shumë makinat rally dhe kur ishte i ri preferonte skitë dhe trampolinën. Ai dhe gruaja e tij, Sonja, kanë qëndruar gjithmonë larg kronikave mondane. Por fëmijët e tyre kanë bërë të kundërtën. Haakon Magnus dhe Marta Luis me historitë e tyre të dashurisë borgjeze kanë zënë faqet e para të gazetave. Madje princi është martuar me një vajzë-nënë.

16. Viktor Emanueli i Savojës

Asnjëherë nuk ka pasur mundësi serioze për të vënë një kurorë në kokë, por që kur është martuar me gjenovezen Maria Doria, kampionen e skive ujore, ai u bë mbret i kronikave të televizionit. Vëmendja ka kaluar tani te djali, Emanuele Filiberto i dhënë pas jetës mondane, pas martesës me aktoren franceze Klotildë Courou.

Një vend, shumë popuj


Emri afrikaner shkakton edhe sot e kësaj dite një farë frike: mbetje e ideologjisë raciste që të bardhët afrikano-jugorë e përdorën përgjatë shekujve dhe që u institucionalizua në vitet 900 me ngjitjen e partisë nacionaliste (National party). Pasardhës të kolonëve kalvinistë që banonin në zonën e Kepit të Shpresës së Mirë gjatë administratës së Kompanisë holandeze të Indive Lindore (1652-1795), ata nisën të quhen afrikaner, vetëm duke filluar që nga shekulli XVIII. Më parë pjesëtarët e këtyre komuniteteve, që të përbashkët kishin faktin që flisnin të njëjtën gjuhë, afrikaans, një gjuhë e ngjashme me atë holandeze njiheshin si boerë ("fshatarë"), trek-boers, holandezë të Kepit, apo "voortrekkers".

Besimi i tyre fetar, në bazë të faktit që konsideroheshin të zgjedhur prej perëndisë, vinte theksin jo vetëm në sensin e superioritetit, por edhe tek papajtueshmëria, gjë që iu demonstrua anglezëve që mbërritën diku nga fundi i viteve 700, pas rënies në Europë të fuqisë holandeze. Në ndeshjen mes këtyre dy kulturave, afrikaner-ët e pësuan më keq dhe u detyruan që të hiqnin dorë nga pjesë të territoreve të tyre, pasi ishin larguar nga tokat e pushtuara dhe kishin luftuar në dy luftërat anglo-boere (1880-1881 dhe 1899-1905), që përfunduan me pranimin e sovranitetit anglez mbi Afrikën e Jugut.

Zulutë (fjalë që buron nga amazulu - "njerëz të qiellit") janë në fakt ndër etnitë indigjene më luftarake (përveçse më të shumtë si numër bashkë me Xhosat me origjinë bantu). Pushuan së qeni një komb pas luftës anglo-zulu (1879) duke u bërë kundërshtarë të racizmit. Në vitin 1970, një ligj vendosi që ata do të kufizoheshin në privincën e KëaZulu-Natal dhe nuk do të konsideroheshin nënshtetas afrikano-jugorë. Vetëm në vitet e fundit, Zulutë kanë marrë një farë shpagimi: presidenti aktual i vendit, Jacob Zuma është në fakt i kësaj etnie. Një veçanti që del më shumë në pah prej poligamisë së shprehur hapur nga ana e presidentit si dhe nga shfaqja e rrënjëve të tij në ceremoni publike.

Futboll dhe regbi, ish-ë të ndarë në fushë



Për të bardhët regbia, sport britanik. Për zezakët, futbolli popullor. Edhe sporti në Afrikën e Jugut ka respektuar barrierat racore dhe sociale. Ose të paktën, kështu ka qenë përgjatë të gjithë viteve të aparteidit, aq sa fundi i segregacionit u vulos në mënyrë simbolike në 24 qershor të vitit 1995 nga Nelson Mandela, i pari president afrikano-jugor me ngjyrë, i cili i dorëzoi kupën e botës të regbisë me 15 kapitenit (të bardhë) të kombëtares së vendit të tij, Jacobus François Pienaar. Një episod, i cili ka frymëzuar filmin e kohëve të fundit të Clint Eastwood, Invictus. Federata e parë e regbisë në Afrikën e Jugut e lindur në vitin 1889 ishte rigorozisht e bardhë. Vetëm në vitin 1992, u shkri në unionin afrikan të futbollit dhe regbisë, një organizëm ndëracor. Presidenti i sapozgjedhur Mandela përdori pikërisht kombëtaren e regbisë me 15 (Springbokët shumë popullorë) si instrument pajtimi. Të bardhët ishin në fakt të shqetësuar se gjendeshin krejt papritur në minorancë për fundin e aparteidit dhe gjetën tek presidenti me ngjyrë mbështetjen e nevojsshme për të fituar kampionatin botëror të vitit 1995, që u zhvillua pikërisht në Afrikën e Jugut.

Ndërsa, futbolli ka qenë gjithmonë një privilegj i popullsisë me ngjyrë dhe u shndërrua në një simbol të ndarjes racore e sociale. Por, vetëm në vitin 1992, ata që quheshin bafana, bafana ("djemtë tanë" kështu quhen lojtarët jugafrikanë të futbollit në gjuhën e zuluve) u kthyen të luajnë në nivel botëror. Ndryshimi erdhi në vitin 1991, kur edhe në Afrikën e Jugut u krijua një kombëtare e përzierë, e përbërë nga të bardhë dhe me ngjyrë. Edhe në këtë rast, sporti mori një vlerë simbolike, pajtimi, që kurorëzimin e arrin këtë vit me Kupën e Botës.

Parajsa e quagga-ve



Një zebër pa vija... as pikëla. Thjeshtë dyngjyrëshe. Apo më mirë: ta shohësh përballë të duket një zebër normale. Por nga pas duket si një kalë brun. Apo më mirë dukej. Quagga (Equus quagga quagga) ishte në fakt një zebër e një specieje tipike e Afrikës së Jugut, e cila u zhduk në vitet 800. Ekzemplari i fundit ngordhi në 12 gusht të vitit 1883, në Kopshtin Zoologjik të Amsterdamit. Pikërisht në fundin e viteve 800, në Afrikën e Jugut filluan politikat e para për mbrojtjen natyraliste: pasi kishin vënë rregulla për gjuetinë (e rezervuar për boerët) në vitin 1888 u shpallën zona të mbrojtura pyjet shtetërorë të provincës së Kepit. Dhjetë vjet më vonë, u krijua rezerva e Sabit dhe në 1903 ajo e Shingëedzi, bërthamë origjine e Parkut Kombëtar Kruger, më i madhi i Afrikës së Jugut me dy milionë hektarë savanë dhe pyje të populluar nga qindra specie të rralla sisorësh, peshqish, zvarranikësh dhe shpendësh.

Në vitin 1998, Vatikani deklaroi se Adami dhe Eva kishin hedhur hapat e tyre të parë pikërisht në këto anë. Në një samit ndërkombëtar të organizuar nga Akademia papnore për jetën, atë Angelo Serra i Universitetit Katolik të Milanos argumentoi: "Kemi mbërritur në këtë konkluzion, pasi kemi studiuar informacionet gjenetike që përmbahen në kromozome. Studime të kryer në ADN e shumë popullsive të ndryshme demonstrojnë se mund të shkohet përtej mutacioneve drejt një paraardhësi të Homo Sapiens-ëve që ndodhej mes Afrikës së Jugut dhe Tanzanisë. Prej aty, pasardhësit e Adamit dhe Evës kanë emigruar në kontinente të tjerë". Një "lajm", i cili bazohet në atë që shkenca tashmë e dinte, pra që paraardhësit tanë i kanë hedhur hapat e tyre të parë pikërisht në Afrikë.
Lesoto e Swaziland: dy mikrokombe në zemër të gjigandit



E quajnë Zvicra e Afrikës Jugore. Por jo për shkak të të ardhurave të banorëve të saj, se sa për shkak të gjeografisë: Mbretëria e Lesotos ka në fakt një sipërfaqe prej 30 mijë kilometra katrorë, pak më e vogël se sa sipërfaqja e konfederatës helvetike dhe gjendet në mes të maleve kryesorë të Afrikës së Jugut. Ajo është një enklavë në brendësi të territorit afrikano-jugor, pak a shumë ashtu sikurse Zvicra është në Europë. Në Verilindje ndodhet shteti edhe më i vogël i Swaziland, i madh sa gjysma e Lesotos. Të dy këta kombe morën formë në fillim të viteve 800 nën shtytjen e mfecane (një imigracion i madh, i cili u shkaktua prej tregtisë së skllevërve dhe prej konflikteve ndëretnikë) si dhe për shkak të inkursioneve boere në brendësi të kontinentit që pasuan udhëtimin e madh. Pavarësia nga perandoria britanike erdhi në vitin 1966 për Lesoton dhe dy vjet më pas për Swazilandin, dhe ajo u favorizua prej kompaktësisë etnike (në Lesoto popullsia është kryesisht e etnisë basoto, Swazilandi është i bazuar në shumicë prej fiseve Swazi, të cilët në vitet 800 kanë qenë aleatë të anglezëve kundër fiseve Zulu që ishin reshtuar në krah të Boerëve). Duke patur mbështetjen e britanikëve të dy vendet arritën që të sigurojnë një autonomi politike, pavarësisht fqinjit gjigand, me të cilin marrëdhëniet kanë qenë shpesh herë kontradiktore. Në fakt, Lesoto në vitin 1910 u aneksua nga dominion-i i Afrikës së Jugut, por megjithatë pa u bërë asnjëherë pjesë integrale. Dhe Swaziland, pasi ishte aleat në vitet shtatëdhjetë me Afrikën e Jugut të aparteidit në funksion antibritanik, me fundin e regjimit segregacionist i ka paraqitur madje pretendime territoriale qeverisë së Pretorias.

Këtu Gandhi eksperimentoi jo-dhunën



Përpara se të bëhej lider i pavarësisë së Indisë, Mahatma Gandhi i kreu "provat gjenerale" në Afrikën e Jugut. Mbërriti në Durban në vitin 1893 nën mbulimin e një avokati dhe me veshje të stilit viktorian, i dërguar nga kompania indiane Dada Abdullah & Co. U largua në vitin 1914, pasi kishte provuar mib vetveten segregacionin, i cili përveç zezakëve godiste edhe 150 mijë bashkëkombasit e tij që ndodheshin në këtë vend. Ishin të shumtë episodet e racizmit që iu desh të durojë: dëbimi nga Gjykata e Durbanit kur refuzoi që të heqë rrobën, për shembull, apo dëbimin nga një tren, pasi kishte refuzuar të kalonte nga vagoni i klasit të parë tek ai i klasit të tretë i rezervuar për zezakët, njerëzit me ngjyrë dhe indianët.

Në vitin 1894, ai themeloi Kongresin indian Natal, pararendës i kongresit kombëtar Afrikan të Nelson Mandelës. Ndryshe nga këta, të paktën gjatë viteve të parë, Gandhi mbrojti kryesisht të drejtat e migrantëve indianë. Në disa prej shkrimeve të tij ai përdori në fakt termin kaffirs, duke iu referuar zezakëve, të cilët në fakt i quante jocivilë dhe injorantë: "Ambicia e vetme e kaffirs-ëve ishte që të mblidhnin një sasi të caktuar bagëtish, me të cilët të mund të blinin një bashkëshorte dhe më pas të kalonin jetën e tyre lakuriq, në plogështi", shkruante në gazetën "The Indian" opinion, e krijuar prej tij në vitin 1904. Në vitin 1906 i dha jetë Shoqatës për Rezistencën Pasive me qëllimin për t'iu kundërvënë vendimit britanik që iu impononte komunitetit indian detyrimin për të kaluar. Në vitin 1913, intensifikoi protestat, duke përfunduar në burg, por duke marrë edhe mbështetje për disa prej veprimeve të tij.

12 ushtritë mercenare të CIA-s

Njësitë sekrete ushtarake të krijuara për të rrëzuar qeveritë

Trupat para-ushtarake që janë stërvitur e furnizuar nga inteligjenca amerikane

SHBA ka një histori të mirënjohur të ofrimit të ndihmës ushtarake për vendet në nevojë. Por, herë pas herë qeveria amerikanë ka furnizuar edhe me forca sekrete, ose me armë për forca sekrete. Disa prej ushtrive të krijuara nga CIA nëpër botë kanë pasur sukses në qëllimin e tyre e të tjera edhe kanë dështuar.
Nga viti 1945-1952 CIA trajnonte dhe furnizonte nga ajri njësitë partizane ukrainase, të cilat ishin organizuar fillimisht nga gjermanët për të luftuar sovjetikët gjatë Luftës II Botërore. Për shtatë vjet, partizanët që vepronin na Karpate bënin sulme sporadike. Më në fund, në vitin 1952 një forcë ushtarake sovjetike i fshiu ata nga faqja e dheut. Pas fitores komuniste në Kinë, ushtarët nacionalistë kinezë u arratisën në Birmani. Gjatë fillimit viteve ‘50 CIA i përdori këto ushtarë për të krijuar një brigadë prej 12 mijë vetësh, të cilët kryenin sulme të herë pas hershme në Kinën e kuqe. Gjithsesi, ushtarët nacionalistë e panë më të arsyeshme të monopolizojnë tregtinë lokale të opiumit. Pasi presidenti i Guatemalës, Jacobo Arbenz legalizoi partinë komuniste të vendit dhe nxori jashtë ligjit 400 mijë akra plantacione bananesh të “United Fruit”, CIA vendosi të përmbyste qeverinë e tij.
Rebelët guatemals u stërvitën në Honduras dhe u mbështetën nga një kontingjent bombarduesish ajrorë të CIA-s. Kjo ushtri pushtoi Guatemalën në vitin 1954 duke rrëzuar regjimin e Arbenz. Në një përpjekje për të rrëzuar presidentin indonezian Sukarno në vitin 1958, CIA dërgoi ekspertët paraushtarakë dhe operatorët e radios në një ishull të Sumatras për të organizuar një revoltë. Me mbështjetje ajrore nga CIA, ushtria e rebelëve u hodh në sulm por u mund shumë shpejt. Pas pushtimit kinez të Tibetit në vitin 1950, CIA nisi të rekrutonte kalorës kamba – ushtarë të fortë që mbështesnin liderin shpirtëror të Tibetit, Dalai Lama – teksa ato u arratisën në Indi në vitin 1959. Këto kalorës u stërvitën në “Camp Hale” në Kolorado e më pas u transportuan sërish në Tibet nga CIA për të organizuar një ushtri prej 14 mijë vetësh.
Në mes të viteve ’60 ata ishin braktisur nga CIA, por vazhduan të luftojnë vetë deri në vitet ’70. Në vitin 1960 operativët e CIA-s rekrutuan 1500 refugjatë kubanë që jetonin në Majemi dhe orkestruan një sulm surprizë në Kubën e Fidel Castro-s. Këta rebelë u stërvitën në një bazë në Guatemala dhe zbarkuan në Gjirin e Derrave më 19 prill 1961. Operacioni i planifikuar keq përfundoi në katastrofë dhe 150 njerëzit u vranë ose u kapën brenda tre ditësh.
Në vitin 1962 agjentët e CIA-s rekrutuan anëarët e fisit Meo që jetonin në malet e Laos për të luftuar si guerrilë kundër forcave komuniste të Loas. E quajtur Ushtria Klandestine, kjo njësi paguhej, stërvitej dhe furnizohej nga CIA dhe arriti në 30 mijë forca. Në vitin 1975 kjo ushtri që kishte arritur thuajse çerek milioni ishte reduktuar në 10 mijë refugjatë që ikën në Tajlandë. Nungët, kinezë që jetonin në Vietnam u rekrutuan dhe organizuan nga CIA si forcë mercenare gjatë luftës së Vietnamit.
Luftëtarë të frikshëm e brutalë ato u punësuan përgjatë gjithë Vietnamit. Por ata rezultuan të ishin një barrë jo e vogël për CIA-n, duke qenë se ishin shumë të kushtueshëm duke qenë se nuk pranonin të luftonin nëse nuk furnizoheshin rregullisht me birrë dhe prostituta. Ndihma e maskuar për skuadrat që luftonin kundër pushtimit sovjetik të Afganistanit filloi nën presidentin Jimmy Carter në vitin 1970 dhe vazhdoi edhe gjatë administratës së Ronald Reagan. Operacioni pati sukses në qëllimin fillestar pasi sovjetikët u detyruan që të tërhiqnin forcat e tyre në vitin 1987. Fatkeqësisht, sapo u larguan sovjetikët SHBA e injoroi fare Afganistanin.

1. Partizanët ukrainas

Nga viti 1945-1952 CIA trajnonte dhe furnizonte nga ajri njësitë partizane ukrainase, të cilat ishin organizuar fillimisht nga gjermanët për të luftuar sovjetikët gjatë Luftës II Botërore. Për shtatë vjet, partizanët që vepronin na Karpate bënin sulme sporadike. Më në fund, në vitin 1952 një forcë ushtarake sovjetike i fshiu ata nga faqja e dheut.

2. Brigada kineze në Birmani

Pas fitores komuniste në Kinë, ushtarët nacionalistë kinezë u arratisën në Birmani. Gjatë fillimit viteve ‘50 CIA i përdori këto ushtarë për të krijuar një brigadë prej 12 mijë vetash, të cilët kryenin sulme të herë pas hershme në Kinën e kuqe. Gjithsesi, ushtarët nacionalistë e panë më të arsyeshme të monopolizojnë tregtinë lokale të opiumit.

3. Ushtria rebele guatemalase

Pasi presidenti i Guatemalës, Jacobo Arbenz legalizoi partinë komuniste të vendit dhe nxori jashtë ligjit 400 mijë akra plantacione bananesh të “United Fruit”, CIA vendosi të përmbyste qeverinë e tij. Rebelët guatemals u stërvitën në Honduras dhe u mbështetën nga një kontingjent bombarduesish ajrorë të CIA-s. Kjo ushtri pushtoi Guatemalën në vitin 1954 duke rrëzuar regjimin e Arbenz.

4. Rebelët sumatranë

Në një përpjekje për të rrëzuar presidentin indonezian Sukarno në vitin 1958, CIA dërgoi ekspertët paraushtarakë dhe operatorët e radios në një ishull të Sumatras për të organizuar një revoltë. Me mbështjetje ajrore nga CIA, ushtria e rebelëve u hodh në sulm por u mund shumë shpejt.

5. Kalorësit kamba

Pas pushtimit kinez të Tibetit në vitin 1950, CIA nisi të rekrutonte kalorës kamba – ushtarë të fortë që mbështesnin liderin shpirtëror të Tibetit, Dalai Lama – teksa ato u arratisën në Indi në vitin 1959. Këto kalorës u stërvitën në “Camp Hale” në Kolorado e më pas u transportuan sërish në Tibet nga CIA për të organizuar një ushtri prej 14 mijë vetësh. Në mes të viteve ’60 ata ishin braktisur nga CIA, por vazhduan të luftojnë vetë deri në vitet ’70.

6. Forcat e pushtimit të Gjirit të Derrave

Në vitin 1960 operativët e CIA-s rekrutuan 1500 refugjatë kubanë që jetonin në Majemi dhe orkestruan një sulm surprizë në Kubën e Fidel Castro-s. Këta rebelë u stërvitën në një bazë në Guatemala dhe zbarkuan në Gjirin e Derrave më 19 prill 1961. Operacioni i planifikuar keq përfundoi në katastrofë dhe 150 njerëzit u vranë ose u kapën brenda tre ditësh.

7. Ushtria klandestine

Në vitin 1962 agjentët e CIA-s rekrutuan anëarët e fisit Meo që jetonin në malet e Laos për të luftuar si guerrilë kundër forcave komuniste të Loas. E quajtur Ushtria Klandestine, kjo njësi paguhej, stërvitej dhe furnizohej nga CIA dhe arriti në 30 mijë forca. Në vitin 1975 kjo ushtri që kishte arritur thuajse çerek milioni ishte reduktuar në 10 mijë refugjatë që ikën në Tajlandë.

8. Mercenarët nungë

Nungët, kinezë që jetonin në Vietnam u rekrutuan dhe organizuan nga CIA si forcë mercenare gjatë luftës së Vietnamit. Luftëtarë të frikshëm e brutalë ato u punësuan përgjatë gjithë Vietnamit. Por ata rezultuan të ishin një barrë jo e vogël për CIA-n, duke qenë se ishin shumë të kushtueshëm duke qenë se nuk pranonin të luftonin nëse nuk furnizoheshin rregullisht me birrë dhe prostituta.

9. Regjimenti peruvian
Në pamundësi për të shtypur forcat guerile në provincat lindore të Amazonës, Peruja i bëri thirrje Amerikës për ndihmë, në mes të viteve ’60. CIA reagoi duke krijuar një kamp të fortifikuar e duke rekrutuar peruvianët lokalë, të cilët u trajnuan nga personeli i beretave të gjelbra. Pas shtypjes së guerilëve njësia elitë u shpërnda nga frika se mund orkestronte një grusht shteti kundër qeverisë.

10. Forcat mercenare të Kongos

Në vitin 1964 gjatë luftës civile kongoleze, CIA krijoi një ushtri në Kongo për të mbështetur liderët pro-perëndimorë, Cyril Adoula dhe Joseph Mobutu. CIA importoi mercenarë evropian dhe pilotë kubanë – azilantë politikë kubanë - për të pilotuar forcën ajrore të saj të përbërë nga avionë transporti dhe bombardues.

11. Rebelët kurdë

Gjatë fillimit të viteve ’70 CIA shkoi në lindje të Irakut për të organizuar dhe furnizuar kurdët e asaj zone, të cilët ishin rebeluar kundër qeverisë irakene pro-sovjetike. Qëllimi i vërtetë pas këtij veprimi ishte për të ndihmuar shahun e Iranit që të zgjidhte një konflikt kufiri me Irakun në mënyrë të favorshme për Iranin. Pas marrëveshjes CIA e ndali ndihmën që i jepte kurdëve.

12. Mujaxhedinët afganë

Ndihma e maskuar për skuadrat që luftonin kundër pushtimit sovjetik të Afganistanit filloi nën presidentin Jimmy Carter në vitin 1970 dhe vazhdoi edhe gjatë administratës së Ronald Reagan. Operacioni pati sukses në qëllimin fillestar pasi sovjetikët u detyruan që të tërhiqnin forcat e tyre në vitin 1987. Fatkeqësisht, sapo u larguan sovjetikët SHBA e injoroi fare Afganistanin.

Sulltanesha, francezja që sundoi Perandorinë Osmane

Rregulli i haremit ishte se sulltani nuk duhej të kishte njohje apo lidhje gjaku me subjektet e tij, kështu që të gjitha robëreshat e haremit kapeshin apo rekrutoheshin nga tokat fqinje


Aimë Dubucq de Rivery është një karakter legjendë, por dhe historik i një vajzë të re franceze, e cila doli nga haremi për t’u bërë më pas nëna e Sulltan Mahmudit II të Perandorisë Osmane. Sulltan Mahmudi II ishte djali i Abdyl Hamitit I.
Në historinë botërore ai njihet si sulltani më reformator i Perandorisë Osmane dhe po nën regjimin e tij Egjipti fitoi pavarësinë. Ai u shqua për reformat në shtet dhe ushtri e sidomos për reformën që e kufizon titullin Pasha.
Nëna e këtij sulltani do të ishte Aimë Dubucq de Rivery, një vajzë e re franceze.
Ajo lundroi në rrezikun dhe intrigën e haremit turk, apo pallatit mbretëror, për t'u bërë nëna e Sulltanit, gruaja më e fuqishme në Perandorinë Otomane. Ishte po ajo gjithashtu që ndikoi djalin e saj drejt reformave dhe t’i jepte frymë perëndimore perandorisë, duke e bërë të birin të njohur në histori si Mahmud reformatori.
Megjithatë ka dhe disa hipoteza të tjera, të cilat kundërshtojnë faktin që Aimë Dubucq de Rivery nuk ishte nëna e Sulltan Mahmud II. Por historia legjendare e kësaj vajzë është shumë interesante dhe tregon atë që jeta ishte si në botën e mbuluar të pallatit turk.
Në historinë tonë Sulltan Mahmudi II do të njihet mbi të gjitha si personazhi që u përpoq të nënshtronte gjithë Shqipërinë, por plani i tij do të rrezikohej të realizohej nga Ali Pashë Tepelena, veziri i Janinës.
Megjithatë, rrethimi i gjatë ua rrëzoi moralin luftëtarëve të Aliut, të cilët nuk po shihnin më asnjë rrugëdaljeje. Në shtator 1821, Sulltan Mahmudi u preu kokat djemve dhe nipave të Ali Tepelenës. Këtë e braktisën më në fund edhe bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë. Mbeti vetëm me disa njerëz besnikë deri në ekzekutimin e tij.

Jeta e hershme e Aimë Dubucq de Rivery

Aimë Dubucq de Rivery ka lindur në Pointe Royale, Martinique, në 1763, me prejardhje nga një familje e mirë franceze.
Edhe pse mbeti jetime që në moshë të re, ajo u rrit nën kujdesin e familjes së saj të madhe. Kur ishte fëmijë, kushërira e saj e preferuar ishte Josephine Tascher de la Pagerie, e cila më vonë u bë Josephine Bonaparti, pas martesës së saj të famshme me Napoleon Bonapartin.
Në 1776, Aimë u dërgua në manastirin e Dames de la Visitation në Nantes, Francë. Ajo qëndroi atje deri në 1784, kur ajo ishte 21 vjeçe. Kur kthehen në Martinique, anija e saj u sulmua nga piratët algjerianë dhe ajo u rrëmbye. Piratët u mahnitën nga bukuria e saj dhe duke qenë e tillë, atë e bënë si një dhuratë për haremin e sulltanit.
Jeta e Aimë Dubucq de Rivery ndryshoi kur ajo u mor në pallat, në vendin ku ndodhej edhe haremi i Sulltanit. Por paçka pasurisë dhe madhështisë, ai pallat ishte një vend i rrezikshëm, mbi të gjitha një vend ku skllavet e haremit konkurrojnë për pozitën dhe pushtetin për veten dhe fëmijët e tyre, por ishte edhe një vend ku Aimë mësoi si të ishte në gjendje të mbijetonte dhe të lulëzonte në Perandorinë Otomane.
Rregulli i haremit ishte se Sulltani nuk duhej të kishte njohje apo lidhje gjaku me subjektet e tij, kështu që të gjitha robëreshat e haremit kapeshin apo rekrutoheshin nga tokat fqinje. Kjo do të thotë që çdo sulltan ishte të paktën gjysmë i huaj, sepse nëna e tij do të kishte qenë një nga këto robëresha të huaja.
Qëllimi i të gjitha vajzave të haremit ishin për të kapur shansin dhe mundësinë për t’u bërë gratë e Sulltanit, ose Kadina, gratë të cilat i dhuronin atij një fëmijë.
Gratë që lindnin djemtë e Sulltanit u jepej rendi më i lartë dhe gjithashtu mundësia për t’u bërë Valideha e Sulltanit, nëna e Sulltanit, gruaja më e fuqishme në Perandorinë Otomane. Aimë kur u paraqit në pallat iu dha titulli Naksh, që do të thoshte “e bukura” dhe shumë shpejt ajo do të tërhiqte vëmendjen e Sulltanit.

Beteja për pasardhësin e Sulltanit

Vazhdimësia Mbretërore në Perandorinë Osmane nuk trashëgohej domosdoshmërish nga i ati tek i biri, por sulltani i ardhshëm ishte një i afërm tjetër mashkull, më i vjetëri i Sulltanit të mëparshëm. Prandaj, ka pasur raste vrasjesh në pallat të trashëgimtarëve të mundshëm dhe nënat e tyre u përpoqën të bënin rrugën të qartë për bijtë e tyre. Prandaj, Kadinat prireshin për të luftuar mes njëra-tjetrës dhe ato shqetësoheshin për djemtë e tyre, se mos vriteshin.
Kur Aimë Dubucq de Rivery u dorëzua në pallat, sundimtari ishte Sulltan Abdul Hamid I.
Në 1785, Aimë i lindi atij një djalë, Mahmud, i cili ishte në radhë për fronin, pas dy anëtarëve të tjerë meshkuj të vjetër të dinastisë osmane. Këta të dy ishin Selim, bijtë e Sulltanit të mëparshëm dhe Mustafa, biri i Sulltanit në pozitë dhe gruas së tij të parë të etur për pushtet.
Aimë dhe Kadina e parë së bashku ishin në gjendje të punonin për të mbrojtur bijtë e tyre.
Në 1789, Sulltan Abdul Hamid I vdiq dhe u pasua nga sulltan Selim III. Ai ishte një mik i mirë me Aimë dhe djalin e saj të dashur dhe u përpoq për të bërë disa reforma pozitive në Turqi. Por ai u vra në fund nga Mustafa, i cili u bë sulltan Mustafa IV, i cili u përpoq të vriste edhe Mahmudin. Por Sulltan Mustafa IV u rrëzua në fund dhe u vra më vonë, duke u zëvendësuar me Sulltan Mahmud II.

Aimë Dubucq de Rivery bëhet sulltaneshë franceze

Si Valideha e Sulltanit, nëna e Sulltanit, Aimë Dubucq de Rivery ndikoi thelbësisht në mbretërimin e djalit të saj që t’i jepte frymë perëndimore Perandorisë Osmane dhe Sulltan Mahmud II ishte përfundimisht i njohur si Mahmud reformatori. Por reformat e tij nuk kanë qenë gjithmonë popullore me klasat e sipërme dhe të privilegjuara.
Një nga veprimet e tij më të papëlqyera për to ishte heqja e truprojave personale të Sulltanit, të cilët në fakt ishin shumë të korruptuar dhe një kërcënim për ta. Aimë, një katolike, e influencoi të birin edhe drejt tolerancës së tij fetare.
Aimë Dubucq de Rivery, vajza franceze i cila u bë Valideha e Sulltanit, vdiq në vitin 1817. Historia e saj tregon se jeta në haremin e sulltanit dhe pallatin e tij, ishte e vështirë dhe se jeta ishte edhe më e rrezikshme për Kadinat. Një perëndimore para sulltanit gjithashtu ndihmon të shpjegojë reformat revolucionare të ndërmarra nga Sulltan Mahmudi II.

1940/Churchill merr kontrollin(_Vendimet të cilat ndryshuan luften dhe historin..)

Ditët e stuhishme/Çfarë ndodhte në prapaskenë pas shfaqjes së rrezikut nazist. Vendimet e para të Kryeministrit britanik, të cilët i dhanë një kurs të ri luftës dhe bashkë me të edhe historisë

Në 1940, vala e madhe e fitoreve gjermane u duk se po paralajmëronte një hegjemoni të pamëshirshme e të frikshme naziste mbi kontinentin evropian, një mundësi kjo për të cilën Uinston Churchilli paralajmëroi se mund ta zhyste botën në "humnerën e një epoke të re të errësirës, më të ligë dhe ndoshta më të zgjatur, nga dritat e shkencës së keqpërdorur". Megjithatë, në fillim të korrikut, kryeministri i ri kishte zgjidhur disa prej problemeve më tmerrues me të cilat është përballur ndonjëherë një burrë shteti: kolapsi i Francës, opozita politike britanike ndaj një vazhdimi të luftës dhe marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara. Churchilli kishte futur Britaninë dhe më vonë SHBA, në një rrugë që do të sillte shkatërrimin e Gjermanisë naziste.

9 maj 1940. Në pasditen e vonë, tre prej politikanëve më të fuqishëm të Britanisë - kryeministri Neville Chamberlain, Sekretari i Jashtëm Lord Halifax dhe Lordi i Parë i Marinës, Uinston Churchill - mblidhen në një dhomë. Nuk ka stenografë të pranishëm, por ditari i Chamberlain dhe kujtimet e Halifax dhe Churchill tregojnë se si mund të ketë përparuar diskutimi mes tyre. Ky takim do të përcaktonte se kush do të bëhej kryeministër i ardhshëm dhe si rrjedhim do të vendoste edhe kursin e rrezikshëm që do të ndiqte Britania në vitet dhe ndoshta dekadat e ardhshme.

anëtarë të Parlamentit kishin votuar kundër qeverisë së tij. Ishte e qartë, ai nuk mund të vazhdonte të ishte lider i Britanisë. Po kush do ta pasonte? Si kryetar i Partisë Konservatore, Chamberlain kishte votën vendimtare. Në takim ai ia ofron fillimisht këtë post Halifaxit, i cili kishte mbështetur politikën zbutëse të qeverisë në fundin e viteve tridhjetë si dhe pretendimet e përhapur në shumicën konservatore, që ka dominuar Dhomën e Ulët që nga 1935.

Megjithatë, oferta e kryeministrit është e kushtëzuar: Chamberlain do të mbetej në qeveri dhe kryetar i Dhomës së Ulët, ndërkohë që Churchill do të udhëheqë luftën. Halifax do të kryesojë qeverinë në Dhomën e Lordëve. Në fakt, ai do të marrë një pozicion titullari. Por ai e refuzon. Siç i ka shpjeguar më vonë Halifax sir alexander Cadoganit, Nr.2 në Foreign Office: "Nëse nuk do të kisha në duar drejtimin e luftës dhe nëse nuk do të drejtoja në Dhomën e Ulët, atëherë do të isha në zero". Chamberlain mbahet pas shpresës që të qëndrojë në detyrë - domethënë, deri në refuzimin e liderëve të Partisë Laburiste atë pasdite për t'u bashkuar në një qeveri të unitetit.<

Dhe kështu, Churchill bëhet kryeministër në rrethanat më të pafata - një fakt që ai e vlerëson plotësisht. Siç i ka thënë edhe vetë truprojës së tij pasi mori emërimin nga Mbreti George VI: "Zoti e di sa e madhe është kjo që po marr përsipër. Shpresoj të mos jetë shumë vonë. Kam shumë frikë se është vonë. Tani mundemi vetëm të bëjmë më të mirën tonë".<

Shumë prej elitës britanike janë fillimisht kundër marrjes së detyrës prej tij, duke përfshirë vetë mbretin, Halifaxin, shumë prej atyre që kishin mbështetur politikën e zbutjes së Chamberlain, shumë prej figurave kryesore ushtarake të Britanisë, pjesa më e madhe e konservatorëve në Parlament dhe të tjerë, që thjesht nuk kishin besim në gjykimin e kryeministrit të ri. Herën e parë që Churchill hyn në Dhomën e Ulët si kryeministër, në tavolinat e konservatorëve mbizotëron një heshtje e zymtë, ndërkohë që Chamberlainin e brohorasin. Churchill kundërpërgjigjet duke informuar kreun e deputetëve të partisë se një demonstrim i ngjashëm në të ardhmen do ta detyrojë të kërkojë zgjedhje popullore, gjë që, duke parë politikën e jashtme të dështuar të konservatorëve, do të shkaktonte një fatkeqësi politike për ta.

Për dy muajt e ardhshëm, Churchilli do të ecte me kujdes mes fushave të minuara politike, ndërkohë që në anën tjetër merrte një seri vendimesh të pamëshirshëm, si për shembull largimin nga kabineti të njërit prej atyre që udhëhiqnin grupin që kërkonin zbutjen, Samuel Hoare, si dhe duke e dërguar atë në Spanjë, ai ambasador të Britanisë. Ironikisht, një prej mbështetësve kryesorë të Churchillit do të ishte Chamberlain, i cili arriti të kuptojë se Britania nuk mund të arrinte asnjë marrëveshje me Hitlerin, një opinion të cilin Halifaksi nuk e ndante.
Në 10 maj 1940, ditën kur Churchilli mori zyrtarisht detyrën, gjermanët përparuan në Perëndim duke u hakmarrë. Gjatë gjashtë viteve të mëparshëm, Perëndimi kishte humbur çdo avantazh që kish pasur mbi Gjermaninë naziste. Vec kësaj, refuzimi i qeverive aleate për të ndërmarrë veprime domethënës ushtarakë kundër Rajhut që në momentin kur i shpalli luftë në 3 shtator 1939, kish lejuar Gjermaninë që të grumbullonte forcat për një goditje të madhe. Kjo goditje erdhi gjatë "Case yellow", emri i koduar i ofensivës së pranverës të vitit 1940. Ndonëse gjermanët lanë rreth dhjetë divizione përgjatë kufirit me Poloninë që ishte i pushtuar nga sovjetikët, këta të fundit do të qëndronin dhe shihnin zhdukjen e frontit perëndimor.

Gjermania kishte vetëm avantazhe të vegjël në forcën në terren, por makineria ushtarake naziste kishte superioritet ajror në kontinent, duke qenë se shumica e mjeteve ajrorë më të përparuar të aleatëve ishin projektuar për të mbrojtur Mbretërinë e Bashkuar. Një mit që ka rezistuar gjatë është se, Franca ra përpara sulmit gjerman pa shumë rezistencë. Në fakt, shumë ushtarë francezë luftuan me këmbëngulje: më shumë se 100 000 prej tyre do të vdisnin gjatë Betejës së Francës. Për shkak të udhëheqjes shumë të keqe në çdo nivel të ushtrisë franceze, përpjekjet e tyre u shumëzuan me zero.


Në mars 1940, kryekomandanti francez Moris Gemlin, një prej gjeneralëve më të paaftë e më arrogantë në historinë e Francës, transferoi rezervën kryesore të ushtrisë nga zona e Reimsit, aty ku ishte vendosur në mënyrë ideale për të goditur fuqimisht linjën kryesore gjermane të përparimit përmes Ardenës, deri në perëndim të frontit të aleatëve. Në 12 maj, trupat gjermane Panzer mbërritën në brigjet e Muzës. Gjatë tre ditëve të ardhshme, ata arritën një prej fitoreve taktike më vendimtare të historisë, që më pas çoi në rënien e Francës.

Churchilli pati për herë të parë një ide mbi fatkeqësinë që po vinte në 15 maj, atëherë kur, siç ka shkruajtur në librin e tij me kujtime, ai mori një telefonatë të dëshpëruar nga kryeministri francez, Pol Reino. "Jemi mposhtur. Na kanë mundur. Kemi humbur betejën. Rruga për në Paris është e hapur. Jemi mundur". Britanikët dërguan menjëherë në Francë katër skuadrone të tjerë me avionë gjuajtës "Uragani". Churchilli pyeti fillimisht në anglisht: "Ku është rezerva strategjike?" Përgjigja e Gemlin, "Aucune!" (S'ka!) ishte një pranim i dështimit strategjik dhe operacional.

Churchilli u përball tashmë me detyrën e vështirë të ngritjes së moralit të një udhëheqje franceze shumë të dekurajuar, e cila ishte e sigurtë për humbjen që e priste - një supozim i saktë, të paktën për Francën metropolitane. Ky disfatizëm në rritje në nivelet më të lartë vetëm sa u thellua kur Reinod dëboi Gemlin, duke e zëvendësuar me Gjeneralin Maksim Veigand dhe thirri në vend Marshallin Filip Petë nga pozicioni i tij si ambasador në Spanjë. Të dy morën pjesë shumë shpejt në përpjekjet për të dëmtuar qeverinë e Reino dhe në kërkim të një armëpushimi me gjermanët. Kështu që, Churchilli u ndodh përballë realitetit të vështirë që aleati kryesor i Britanisë po lëkundej në gatishmërinë e tij për të vazhduar luftën, ndërkohë që në frontin e brendshëm Halifaksi po këmbëngulte si brenda, ashtu edhe jashtë kabinetit se situata ushtarake ishte e pashpresë dhe britanikët duhej të bënin marrëveshje me nazistët përpara se të ishte shmë vonë.

Ndihma më e qartë që mund të ofronin britanikët ishte të dërgonin skuadronë të tjerë avionësh gjuajtës për të përforcuar një forcë ajrore franceze, e cila e kish nisur shumë vonë riarmatimin, që po mundej keqas nga makineria gjermane e luftës në ajër dhe po humbiste beteja në veri të Francës. Por çdo skuadron që Britania dërgonte në Francë, dobësonte mbrojtjen e Britanisë. Kryekomandanti i forcave ajrore, sër Hjuxh Dauding, i rezistoi me ngulm dërgimit të skuadronëve të tij në Francë. Në 20 maj, Churchilli, i cili ndryshe nga Presidenti i SHBA, Ruzvelt nuk i kundërshtoi asnjëherë këshilltarët e tij ushtarakë gjatë luftës, u përkul përpara protestave të fuqishme të Dauding.

Kjo çështje u ngrit edhe një herë në fillim të qershorit, kur thirrjet e dëshpëruara të francezëve për mbështetje nga ajri detyruan Churchillin që të mblidhte sërish kabinetin për të diskutuar në lidhje me dërgimin e ndihmave të tjera nga ajri. Më e shumta që mund të pranonin kolegët e tij ishin 3 skuadrone të tjerë me gjuajtës. Edhe një herë Dauding kundërshtoi fuqimisht, duke theksuar se ndërmjet 8 dhe 18 majit, komanda e gjuajtësve kishte humbur 250 avionë, me humbje të tjera shumë të mëdha në skuadronët e "Zjarrvjellësve" në perimetrin e Dankirkut.

Churchillit i duhej të merrej edhe me një problem teknologjik. R. V. Xhons, një fizikan 29-vjeçar i diplomuar në Kembrixh, ishte emëruar kohët e fundit zëvendës drejtor i Kërkimeve të Inteligjencës në Ministrinë e Ajrit. Mbi bazën e provave jo shumë bindëse, Xhons konkludoi se gjermanët po planifikonin të përdornin valë shurdhuese e qorruese radio, natën apo në periudha moti të keq. Praktikisht e gjithë udhëheqja e RAF dhe shumë prej fizikanëve kryesorë britanikë e hodhën poshtë teorinë e Xhons si marrëzi, e që nuk ia vlente të investigohej më tej.


Pavarësisht kësaj, ky problem u shtrua për diskutim para Kabinetit dhe Xhons u detyrua të mbrojë konkluzionet e tij. Askush në sallë nuk i pranoi argumentet e tij - përveç kryeministrit. Këtu Churchill vërtetoi aftësinë e tij për të dalluar atë që kish vërtetë rëndësi. Edhe po të kish vetëm 5% mundësi që Xhons të kishte të drejtë, Britania nuk mund të vinte bast. Churchilli urdhëroi RAF që të testonte teorinë e Xhons. Në natën e dytë të testeve, një avion i RAF i pajisur me mjete të sofistikuara radio, pikasi një sistem të tillë gjerman. Në dimrin e 1940-41, britanikët arritën të përdorin kundërmasa për të dëmtuar sistemin, duke i bërë joefikase pjesën më të madhe të bombardimeve gjermane gjatë natës, në një kohë kur RAF kishte shumë pak alternativa të tjera mbrojtjeje.<

Në 20 maj, po e njëjta ditë që urdhëroi pezullimin e dërgimit të përforcimeve të reja drejt Francës, kryeministri urdhëroi admiralët që të fillonin "të grumbullonin një numër të madh mjetesh ujorë dhe t'i vinin në gatishmëri për të shkuar drejt porteve të bregut francez". Ndërkohë që gjermanët përparonin drejt Abevilë dhe Kanalit anglez, britanikët u detyruan të mendojnë se si dhe kur të shpëtonin ushtrinë e tyre.

Francezët nuk treguan interes për t'u përgatitur për një evakuim të tillë. Në fakt, gjenerali Veigand, komandanti i ri i ushtrisë franceze, dukej i prirur që të krijonte një batak nga i cili as britanikët nuk mund të largoheshin. Ai propozoi një përparim masiv, të udhëhequr nga forca britanike e ekspeditës nga e majta e aleatëve në Belgjikë drejt jugut, aty ku do të takoheshin me forcat inekzistente franceze që shkonin drejt veriut.

Në këtë pikë, Lord Gort, komandant i BEF, mori në dorë situatën. Gort nuk ishte një gjeneral i madh, as edhe një kompetent, por në momentin e duhur ai mori vendimin e duhur. Fillimisht, ai ishte i gati të niste një kundërsulm: një sulm me tanke britanikë pranë Arras i kish shkaktuar shumë humbje gjermanëve. Por tani, i gjendur përballë një përparimi të gjermanëve drejt prapavijës së tij dhe pa ndonjë ndihmë domethënëse nga francezët, Gort urdhëroi forcat e tij që të tërhiqeshin në bregun e kanalit. Ishte një vendim me kurajë të madhe morale që bëri të mundur "mrekullinë e Dankirkut" e që i mundësoi ushtrisë britanike të luftonte edhe një ditë tjetër.

Megjithatë, vendimi i Gort i shkaktoi Churchillit vështirësi të mëdha me francezët. Veigand fajësoi britanikët se kishin prishur planet e tij për të nisur një kundërsulm. Dhe tani forcat aleate po grumbulloheshin përgjatë bregut të kanalit për të provuar të pamundurën - një evakuim me amfibë të më shumë se 300 000 ushtarëve. Për gjermanët dhe gjeneralët francezë, kanali ishte një zonë ku nuk mund të ndodhnin operacione ushtarakë seriozë.

Por në traditën e madhe navale britanike, oqeanet e botës ishin një autostradë fantastike. Siç do të thoshte më vonë Churchilli, luftërat nuk fitohen nga evakuimet, por Dankirku ishte një fitore e madhe morale, një fitore që u ampiflikua edhe më shumë nga oratoria e mrekullueshme e kryeministrit britanik.

Ndërkohë, Churchill vente e vinte në një përpjekje të dëshpëruar për të mbajtur në luftë francezët, duke i sugjeruar në një moment Reinosë një bashkim të dy kombeve. Por disfatizmi infektues i francezëve ishte përhapur dhe sado oratori që të përdorte, Churchilli nuk do të arrinte të bindte francezët se nuk kishin humbur. Rënia e mbrojtjes së francezvëe përgjatë Somes në fillim të qershorit paralajmëroi rënien e të gjithë Francës metropolitane. Churchilli u bëri thirrje francezëve që të vazhdonin të luftonin që nga territoret e tyre në Afrikën Veriore. Por për liderët francezë, nuk kish asgjë që vlente jashtë Francës së bukur. Veç kësaj, ata ishin të bindur se edhe Britania do të binte shumë shpejt para legjioneve të pamposhtur të Hitlerit. Siç thoshte Veigand, "shumë shpejt Britanisë do t'i këputej koka si e zogut".

Në një takim me francezët më pak se një javë para se të kapitullonin, Churchilli u bëri thirrje që të paktën të shihnin opsionin e në lufte guerilase, një sugjerim që Veigand e refuzoi menjëherë, megjithëse paraardhësit e tyre kishin zgjedhur pikërisht këtë lloj lufte kundër gjermanëve në luftën franko-prusiane. Churchilli theksoi qëllimin e Britanisë për të vazhduar luftën, pavarësisht kostos. Kur Reino pyeti se çfarë do të bënin britanikët kur forca e Vermahtit do të binte mbi ta,

Vendimet që mbajtën në këmbë një komb

Churchilli kishte tashmë kontroll të plotë të tablosë politike. Retorika e tij kish depërtuar thellë në shpirtin e popullit britanik. Edhe shumë anëtarë konservatorë të Parlamentit, që ndoshta mund të kishin mbështetur Halifaksin në maj, atëherë kur Churchilli mori për herë të parë në duar frenat, tashmë deri në mesin e qershorit ishin grumbulluar përreth kryeministrit. Por gjithsesi, Churchilli kish përpara tij pikëpyetjen më munduese: Si do ta fitonte luftën Britania?
"do të fundosim sa më shumë të mundemi gjatë rrugës, dhe më pas do të godasim në kokë këdo që arrin të dalë në breg".

Ajo "ngjarje e sigurtë", siç e kishin paralajmëruar shefat e shtabit britanik rënien e Francës, u bë zyrtare në 22 qeshor, kur qeveria franceze firmosi një armëpushim me Gjermaninë naziste, duke i dhënë fund kështu fazës së parë të konfliktit.

Teksa Franca po fundosej ngadalë, një tjetër rrezik kish nxjerrë kokë: Italia fashiste. Sa më të këqia të ishin lajmet nga Franca, aq më e qartë bëhej dëshira e Benito Musolinit për t'iu bashkuar homologut të tij diktator në ndarjen e plaçkës së fitores. Udhëheqja franceze u kërkoi aleatëve të bindnin Duçen që të qëndronte jashtë luftës. Askush, përfshirë Churchillin, nuk kish pranuar paaftësinë që do të dëmtonte aftësinë e Italisë për të qenë asgjë tjetër përveçse një barrë për gjermanët.

Në fund të gushtit 1939 kishin patur një shans për të tërhequr në luftë regjimin e Musolinit. Në atë kohë, forcat tokësore të aleatëve në Egjipt dhe Tunizi mund të kishin shtypur forcat italiane në Libinë fqinje, ndërkohë që marinat e tyre detyruan të fshihej marina italiane. Por gjeneralët e aleatëve, bashkë me admiralët dhe politikanët, kishin qenë shumë zemërlepuj për të marrë inisiativën. Chamberlain kish ngritur në fakt në tryezë opsionin e një sulmi parandalues, por shefat e shtabit të Britanisë dhe Francës kishin bindur kryeministrin të hiqte dorë nga kjo ide.


Në 10 qershor, Musolini bëri lëvizjen e parë, duke shpallur që nga ballkoni i Pallatit Venecia, në qendër të Romës, se Italia fashiste po hynte në luftë në anën e Gjermanisë. Ruzvelti e përmblodhi këtë lëvizje, në një fjalim të mbajtur më vonë, atë ditë, në Universitetin e Virxhinias. "Dora që mbante kamën ka goditur në shpinë fqinjin e vet".

Në javën përpara kapitullimit të francezëve, Musolini nisi një seri sulmesh të dobët në jug të Francës, që rezultuan në dhjetëra mijëra viktima mes italianëve. Gjatë vitit të ardhshëm, italianët do të pësonin të tjera humbje të rënda përpara forcave relativisht të vogla britanike. Porkjo ishte në të ardhmen.<

Teksa situata në kontinent përkeqësohej, Halifaksi shtynte më shumë Churchillin që të bënte një marrëveshje me gjermanët. Dallimet mes të dyve u shfaqën në mënyrë më të zjarrtë gjatë një mbledhje të kabinetit në 27 maj. Kryeministri kritikoi përpjekjet e përsëritura të Francës për të tërhequr britanikët në negociata me gjermanët. "Në asnjë rrethanë ne nuk do të ndjekim kurs tjetër përveç luftës deri në fund", këmbënguli ai. Halifaks i sugjeroi kolegëve që Britania duhej të pranonte një ofertë të gjermanëve "që do të shpëtonte vendin nga fatkeqësia e shmangshme". Ai më pas përmendi pranimin e vetë Churchillit kohë më parë se paqja mund të ishte e mundur nëse gjermanët ofronin kushte që nuk kompromentonin pavarësinë e Britanisë.

Por nuk pati asnjëherë ndonjë shenjë se gjermania ishte e gatshme të garantonte sovranitetin e Britanisë. Dhe sigurisht, Hitleri nuk kish ndonjëherë qëllim që t'i lejonte autonomi të vërtetë Britanisë. Kjo do të bëhej e qartë në fund të qershorit, pasi nënsekretari i Shtetit për Çështjet e Jashtme, Reb Batlër, i dha një mesazh ambasadorit suedez në Londër, ku i bënte të ditur se qeveria britanike ishte e gatshme të bënte marrëveshje me gjermanët, nëse shihte shenja se Hitleri ishte i gatshëm të ofronte terma të arsyeshëm. Fatkeqësisht, për Batlërin dhe Halifaksin, i cili pa asnjë dyshim kish dijeni për këtë ofertë në prapaskenë, e fshehta e mesazhit u mor vesh. Churchilli i dërgoi një shënim të shkurtër Halifaksit, ku ithoshte se i ishte dukur "e çuditshme" gjuha e përdorur nga Batlër dhe ku i bënte të qartë se nëse vazhdonte, do të pësonte fatin e Hiare. Sekretari i Jashtëm u përgjigj menjëherë se kish parë shënimin e Batlër për bashkëbisedimin dhe se kish qenë një keqkuptim i tmerrshëm.

Churchilli kishte tashmë kontroll të plotë të tablosë politike. Retorika e tij kish depëruar thellë në shpirtin e popullit britanik. Edhe shumë anëtarë konservatorë të Parlamentit, që ndoshta mund të kishin mbështetur Halifaksin në maj, atëherë kur Churchilli mori për herë të parë në duar frenat, tashmë deri në mesin e qershorit ishin grumbulluar përreth kryeministrit. Por gjithsesi, Churchilli kish përpara tij pikëpyetjen më munduese: Si do ta fitonte luftën Britania?

Këtu, sensi i thellë i historisë dhe natyrës njerëzore tek Churchilli luajti një rol dominues. Kryeministri e pranonte Rajhun e Tretë për atë që ishte: jo vetëm një rrezik i tmerrshëm strategjik për Britaninë, por edhe një rrezik moral. Nuk mund të kishte kompromis. Nga këndvështrimi i Churchillit, interesat strategjikë të Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik nuk mund të lejonin gjithashtu një zotërim të lirë prej gjermanëve të pjesës më të madhe të Evropës. Kryeministri kishte shprehur prej kohësh armiqësinë e tij ndaj regjimit bolshevik në BS. Por sovjetikët nuk ishin një rrezik imediat, ndërkohë që nazistët ishin një rrezik i qartë dhe i pranishëm. Churchilli ishte i gatshëm që të pezullonte për pak kohë pikëpamjet e tij mbi bolshevizmin

Kryeministri dërgoi në Moskë Sër Steford Krips, ambasadori britanik në BS dhe një ideolog marksist, në një përpjekje për të bindur komunistët se interesi i tyre ishte që t'u kundërviheshin nazistëve. Megjithatë, sovjetikët refuzuan të shohin atë që dukej qartë. Në 18 qershor 1940, një ditë pas rënies së Francës, ministri i Jashtëm sovjetik, Viakeslav Molotov, i dërgoi qeverisë gjermane "përgëzimet më të ngrohtë të qeverisë sovjetike për sukseset e mrekullueshëm të Vermahtit gjerman". Një vit e katër ditë më vonë, në mëngjesin e 22 qershorit 1941, ai do të vajtonte para ambasadorit gjerman për fillimin e pushtimit gjerman të Bashkimit Sovjetik: "Çfarë kemi bërë për të merituar këtë?". Në realitet, ai kish të drejtë; Bashkimi Sovjetik kishte bërë gjithçka që mundej gjatë vitit të fundit për të zbutur Gjermaninë naziste, duke përfshirë infuzionin e një sasie të madhe lëndësh të para në ekonominë gjermane të luftës. Në fakt, treni i fundit sovjetik me mallra do të hynte në territorin gjerman vetëm dy orë para nisjes së Operacionit Barbarosa. Ndërkohë që Churchilli nuk kish mundur të prishte aleancën mes Bashkimit Sovjetik dhe Gjermanisë naziste, ai kishte parashikuar saktë se martesa e tyre me interes nuk do të zgjaste.

Marrëveshja me amerikanët ishte një nevojë më e ngutshme. Britanisë do t'i shteronin shumë shpejt rezervat në monedhë të huaj, duke humbur kështu aftësinë për të përballuar koston shumë të madhe që lufta po impononte dhe aq më pak ekspansioni e projektuar të RAD dhe Marinës Mbretërore. Vetëm Shtetet e Bashkuara kishin aftësinë financiare dhe prodhuese për të mbajtur Britaninë në luftë.

Që nga momenti kur Churchilli u bë kryeministër, ai angazhoi administratën Ruzvelt në një vallëzim diplomatik shumë delikat. Presidenti i SHBA ishte vetë në një situatë politike të pasigurtë, teksa përgatitej të shpallte kandidaturën për një mandat të tretë, gjë e paprecedentë kjo. Veç kësaj, shumë amerikanë besonin se SHBA nuk duhej të fusnin hundët në punët e evropianëve. Liderë izolacionistë si Carls Lindberg denonconin praktikisht çdo lëvizje që bënte administrata për të mbështetur aleatët. Ndërkohë që më shumë amerikanë besonin se SHBA duhej të mbështesnin ekonomikisht britanikët dhe francezët, shumë prej tyre ishin gjithashtu kundër një ndërhyrjeje direkte të amerikanëve në luftë.

Teksa rënia e lirë e francezëve përshpejtohej në maj 1940, Ruzvelti dhe këshilltarët e tij me sa duket se kishin arritur në përfundimin se i kish ardhur radha Britanisë. Ai që nxiste edhe më këtë bindje ishte Zhozef Kenedi, ambasadori amerikan në këshillin e Shën Xhejmsit, që këmbëngulte se britanikët kishin shumë pak shanse kundër makinerisë gjermane të luftës dhe se do të largohej në momendin që qeveria Churchill do të binte. Ruzvelti dhe këshilltarët e tij ushtarakë druheshin sidomos, se mos ata të Boshtit merrnin kontrollin e marinës mbretërore dhe të flotës franceze dhe t'ua shtonin këto Krigsmarinës dhe marinës italiane. Një forcë e tillë do të kërcënonte shumë Flotën e Atlantikut të SHBA në të njëjtën kohë kur Flota Perandorake japoneze ishte tashmë një rrezik real në paqësor. Shtetet e Bashkuara kishin rritur shumë prodhimin e anijeve luftarake në 1938, por frutet e kësaj nuk do të shfaqeshin deri në 1942. Kështu që, në komunikimet e parë me Churchillin, Ruzvelti i bëri thirrje kryeministrit që të dërgonte Marinën Mbretërore në Kanada për të punuar në bashkëpunim me marinën e SHBA nëse Britania do të binte.


Churchilli luajti në mënyrë kokëfortë me kushërinjtë amerikanë. Ai e bëri të qartë se, sa kohë që ishte kryeministër, Britania do të mbetej e përkushtuar në luftën kundër Rajhut të Tretë. Por në mesazhet e tij ai sugjeronte gjithashtu se, pa ndihmë thelbësore nga amerikanët, Britania mund të mos ishte në gjendje të vazhdonte betejën. Kenedi padyshim që raportonte se, pjestarë të tjerë të kabinetit kërkonin një marrëveshje me Gjermaninë naziste. Nëse ata do të largonin Churchillin nga detyra, Britania nuk do të ishte më e detyruar të zbatonte premtimet që ai i bënte SHBA. Churchilli e pohoi këtë në një mesazh dërguar kryeministrit kanadian që më pas iu dërgua Rusveltit: eshtë e qartë që unë nuk mund të detyroj një qeveri të ardhshme britanike që, nëse ne braktisemi nga SHBA dhe mundemi këtu, fare lehtë mund të shndërrohej në një lloj qeverie kuislinge, e gatshme të pranojë zotërim dhe mbrotje nga gjermanët. Paralajmërimi ishte i qartë: Na mbështesni, ose përballuni me mundësinë e një koalicioni mbarëbotëror armiqsh me vetëm Kanadanë si aleate.

Churchillit i duhej ende të bindte amerikanët se Britania ishte e gatshme të rezistonte gjatë. Zgjidhja e tij ishte sa e pamëshirshme, aq edhe brilante nga ana strategjike. Në fillim të korrikut 1940, marina mbretërore vendosi të çarmatosë flotën franceze. Kjo lëvizje u krye me gjakderdhje minimale në Aleksandria dhe portet britanikë, por njësitë kryesore të flotës franceze në Afrikën Veriore rezistuan. Në 3 korrik, pas negociatave të pafrutshme në bazën detare Mers-el-Kebir në Algjeri, forca H e marinës mbretërore nga Gjibraltari nisi një furi goditjesh me predha të mëdha, duke shkatërruar anijen luftarake franceze Bretanjë dhe duke dëmtuar rëndë Dunkerkun dhe Provensën, si dhe Destrojerin Mogador. Në këtë sulm vdiqën afro 1300 marinarë francezë. Parë në retrospektivë, ndoshta britanikët kanë reaguar në mënyrë të tepruar, por duke konsideruar nevojat e momentit, ata nuk kishin zgjedhje tjetër.

Admirali Dadli Paund e përmblodhi arsyetimin për veprimin britanik ndaj francezëve pak kohë pasi ndodhi: "I vemi qëllim që ne kishim ishte të fitonim luftën... të gjithë cikërrimat, si për shembull çështja e miqësisë... duhej të fshiheshin".

Në një fjalim që ngriti peshë shumëkënd përpara Parlamentit në 4 korrik, ditën pas sulmit, Churchilli e mbrojti njësoj këtë veprim - një veprim që tregoi se Britania do të vepronte po aq pamëshirshëm në mbrojtje të interesave të saj, sa edhe Gjermania naziste apo Italia fashiste. Kryeministri u ul, ndërkohë që brohorimat nuk pushonin. Partia Konservatore ishte tashmë e tija. Veç kësaj, Mers-el-Keber vërtetoi temperamentin e Churchillit kundrejt amerikanëve. Siç i tha më vonë Herri Hopkins, këshilltar i Ruzveltit, gjatë një takimi sekretarit privat të Churchillit, Xhon Kolvill, Mers-el-Kebir kishte bindur Presidentin se "Britania do të qëndronte në luftë, e vetme dhe nëse ishte e domosdoshme, për shumë vite". Ekipe oficerësh amerikanë do të zhvillonin shumë shpejt bisedime me homologë britanikë, ndërkohë që administrata ndërmerte hapat e parë drejt dhënies së një ndihme thelbësore për britanikët.

Shumë sfida, duke përfshirë betejën e Britanisë, qëndronin tashmë mbi tryezën e Churchillit dhe njerëzve të tij. Megjithëkëtë, në gjashtë javët e tij të para, kryeministri i ri kishte marrë një seri vendimesh që jo vetëm mobilizuan vendin e tij për detyrat e tmerrshme që qëndronin para, por edhe nxiti dhe u dha kurajë shteteve të tjerë demokratikë kundër kërcënimit të tiranisë naziste. Për këtë, ai sigurisht që meriton të konsiderohet si një prej udhëheqësve më të mëdhenj të shekullit XX.

Kurrikulumi i diktatorit sovjetik gjatë Luftës së Dytë Botërore Stalini, një tru i kalibrit më të lartë ushtarak


Kolapsi i Bashkimit Sovjetik i ka mundësuar historianët që të kenë akses në arkiva dhe t'u përgjigjen më mirë këtyre pyetjeve. Libri "Russia's War" i Richard Overy, i botuar në vitet nëntëdhjetë, qe gur themeli

Si lider i një diktature tejet të centralizuar, Josif Stalini luajti një rol qendror në çdo zonë të përpjekjes luftarake sovjetike gjatë Luftës së Madhe Patriotike (1941 - 1945). Megjithatë, ai mban përgjegjësi të drejtpërdrejtë për ecurinë e luftës dhe rezultatin e saj. Në fund të luftës titanike ai e parakaloi veten si gjeneral dhe hero lufte.
Megjithatë, e vërteta është deri diku e përzier. Për shembull, pse Stalini e lejoi veten që të "befasohej" nga Hitleri në qershor të 1941 kur qe e qartë, se cilat qenë planet gjermane? Pse lideri sovjetik vazhdoi me politika e dështuara ushtarake për kaq gjatë? Nga ana tjetër, cilat qenë vendimet e marra nga Stalini, sidomos pas vitit 1941, që e pilotuan Rusinë nga katastrofa në fitoren triumfuese?
Kolapsi i Bashkimit Sovjetik të vjetër në vitin 1991 i ka mundësuar historianët që të kenë akses në arkiva dhe t'u përgjigjen më mirë këtyre pyetjeve. Libri "Russia's Ëar" i Richard Overy, i botuar në vitet nëntëdhjetë, qe gur themeli. Libra të tjerë të shkruar më së vonshmi, si "Thunder in the East" i Evan Maëdseley dhe biografitë nga Simon Sebag Montefiore e Robert Service, na japin një kuptim më të madh të proceseve reale të mendimit të Stalinit dhe na mundëson që të vlerësojmë më qartë se pse u morën vendime të caktuara.
Periudha e paraLuftës
Elita sovjetike qe e fiksuar me idenë se, lufta me fuqitë kapitaliste qe e pashmangshme. Pjesërisht për këtë arsye, Stalini kish hyrë në kursin e një industrializimi të shpejtë nëpërmjet planeve 5-vjeçare të tij, kështu që në vitin 1941, ekonomia e Rusisë i rivalizonte lehtësisht fuqitë e tjera të Europës. Fatkeqësisht, e njëjta gjë nuk mund të thuhet lidhur me gatishmërinë ushtarake. Përgjegjësia për këtë qëndron mbi diktatorin sovjetik dyshues dhe hakmarrës.
Spastrimet e komandantëve të ushtrisë dhe të forcës ajrore nga ana e tij në periudhën 1937 - 1938 patën efektin e minimit të moralit dhe paralizimit të iniciativës. Veç kësaj, forcat sovjetike qenë pak të përgatitura për luftë moderne. Atyre u mungonin radiot nëpër tanket dhe avionët e tyre për të koordinuar çdo sulm dhe kishte shumë pak mjete transporti për t'i transportuar trupat me shpejtësi. Kështu që, nevojitej kohë përpara se forcat sovjetike të ishin gati.
Me paktin nazisto - sovjetik të gushtit 1939, Stalini besonte se kish fituar hapësirë dhe kohë të çmuar. Ai shqiptoi me brutalitet: "Unë e di se çfarë ka ndërmend Hitleri. Ai mendon se ma ka futur, por aktualisht jam unë ai që ia kam futur atij". Kështu që, ai përfitoi nga kjo marrëveshje për t'i shtyrë më thellë nga Perëndimi kufijtë sovjetikë. Linja e vjetër mbrojtëse, linja Stalin, e cila shkonte përgjatë kufirit të mëparshëm sovjetik ishte braktisur (në linjë me idenë e "strategjisë ofensive") dhe spostuar në një kufi të ri. Por, plani shpejt filloi që të prishet kur Hitleri i likuidoi me shpejtësi kundërshtarët e tij në Perëndim dhe qe shpejt në gjendje që t'i vendoste ushtritë e tij drejt Lindjes. Në vitin 1941, pozicionet e avancuara sovjetike nuk qenë akoma gati dhe nuk kishte asnjë vijë të dytë për t'u mbështetur, teksa linja Stalin qe lënë në një gjendje të keqe. Megjithatë Stalini akoma shpresonte se, Hitleri do të vonohej. Sigurisht, Vermahti do të kërkonte më shumë kohë për t'i rritur forcat e tij dhe, në fund të fundit, Gjermania ishte akoma në luftë me Britaninë e Madhe. Por sulmi i Hitlerit ndodhi.
Siç sugjerohet nga Marshalli Georgi Zhukov, më i madhi i komandantëve të luftës sovjetike, lidershipi ushtarak i Stalinit mund të ndahet në tri faza. Faza e parë, fillon me shpërthimin e luftës dhe përfundon me përgatitjen për Stalingradin në shtator 1942. Faza e dytë, shkon deri në përfundim të Betejës së Kurskut në korrik 1943. Faza finale mbulon periudhën deri në mbarimin e luftës në maj 1945. Në këtë kohë, Stalini kishte dalë si një "komandant ushtarak i vërtetë". Nëpërmjet këtyre tri fazave në mund të kuptojmë sesi evoluoi ai si lider lufte.

Faza Një - Katastrofë

Gabimi i parë, pothuajse fatal i Stalinit qe, që nuk i lejoi forcat e tij të mobilizoheshin në kohë përpara sulmit të afërt nazist. Në Perëndim është besuar për një kohë të gjatë, se arsyeja kryesore për këtë qe mosgatishmëria e diktatorit sovjetik për të pranuar se qe mashtruar nga Hitleri. Të pranoje se gjermanët po ndërmerrnin një sulm tani do të nënkuptonte se e gjithë strategjia e tij e fitimit të kohës me paktin nazisto - sovjetik kish dështuar. Veç kësaj, ai padyshim që kuptoi se ushtritë e tij nuk qenë ende gati për një konflikt të shkallës së gjerë me Fyhrerin.
Megjithatë, kohët e fundit ka dalë në dritë informacion tjetër nga burimet. Ndoshta një faktor tjetër, që influencoi vendimmarrjen e Stalinit qe zgjedhja e momentit nga ana e nazistëve. Stalini mori informacione nga Britania, Japonia dhe vetë Ministria gjermane e Ajrit lidhur me datën e një sulmi të mundshëm. Të treja sugjeronin se, sulmi do të ndodhte gjysmën e dytë të qershorit. Megjithatë, më parë këto burime kishin sugjeruar majin si muajin e sulmit. Ata kishin të drejtë, por Hitleri e kish shtyrë sulmin minutën e fundit. Prandaj kur asgjë nuk ndodhi, Stalini qe skeptik rreth dobishmërisë së tyre. Në çdo rast, fundi i qershorit dukej si shumë vonë për një sulm ndaj Rusisë. Për më tepër, Stalini besonte se lidershipi nazist ishte i përçarë dhe se mobilizimi paraprak i forcave sovjetike mund ta shpërthente konfliktin. Mendime të tilla padyshim që peshuan rëndë në mendjen e tij.
Sulmi nazist filloi mëngjesin e 22 qershorit 1941. Urdhërat e vonuara të Stalinit për t'u mobilizuar nënkuptuan katastrofë për forcat sovjetike. Shumë njësi ushtarake nuk patën asnjë shans për të reaguar, u shpartalluan krejtësisht.
Duke përdorur taktikat e tyre të blickrigut, forcat naziste shpejt qenë të afta që të shkaktonin të çara të mëdha në linjën e frontit sovjetik. Qe më e lehtë për gjermanët që të ecnin në sektorin qendror dhe verior, teksa Stalini gabimisht e kish vendosur pjesën më të madhe të forcave të tij në jug. Si rezultat, forcat gjermane qenë në gjendje të arrinin Minskun (300 milje brenda territorit sovjetik) brenda një jave. Vetëm në këtë zonë, pothuajse 340 000 trupa sovjetike u humbën brenda pak javësh. Veç kësaj, forca ajrore sovjetike pothuajse u asgjësua krejtësisht, me rreth 4000 avionë luftarakë të humbur në ditët e fillimit.
Reagimi i Stalinit nuk qe kolaps psikologjik. Përkundrazi, ai qëndroi në detyrë me një ditar të plotë. Vetëm për disa ditë në fund të qershorit, ai u tërhoq i dëshpëruar. Por shpejt e mori veten dhe mori në dorë situatën. Ai bëri një fjalim mobilizues të rëndësishëm për kombin me 1 korrik. Më 12 korrik, ai rikrijoi Stavkan dhe e bëri veten Komandant Suprem. Në një moment kritik, ai e tregoi veten të vendosur dhe energjik.
Fatkeqësisht, idetë e Stalinit lidhur me faktin se si të drejtonte luftën bazoheshin në ato çka ai kish përjetuar në Luftën Civile ruse të periudhës 1918 - 1921 dhe që kish rezultuar e suksesshme në atë kohë. Kjo nënkuptonte se do të kishte disiplinë të rreptë, kontroll politik të fortë dhe një strategji ofensive konstante e mbështetur kjo nga zelli revolucionar i supozuar. Përkrah kësaj qe zhvilluar politika e "mostërheqjes" dhe e "qëndrimit fort". Megjithatë, kjo rezultoi të ishte një strategji difektoze përpara blickrigut nazist, i cili përmbante lëvizje të mëdha rrethuese thellë prapa linjave të armikut. Sipas Marshallit Zhukov, diktatori kish pak dijeni për kërkesat e luftës moderne. Kontrolli me dorë të hekurt e të gjitha lëvizjeve të ushtrisë nga ana e Stalinit u mohonte çdo fleksibilitet komandantëve të tij. Katastrofat qenë pothuajse të pashmangshme.
Shpejt u bë e qartë sesi lideri sovjetik synonte të ruante kontrollin dhe disiplinën. Në korrik komisarët politikë, ose të quajtur politruki, u rivendosën në çdo njësi ushtarake me detyrën e mbajtjes të një syri vigjilent ndaj të gjithë oficerëve komandues dhe njerëzve të tyre. Komandantët që supozoheshin se kishin dështuar u përballën me egërsimin e tërbuar të diktatorit. Për shembull, Gjenerali D. Pavlov dhe shumica e shtabit të tij u akuzuan për katastrofën në Minsk dhe u pushkatuan. Fatkeqësisht e gjitha kjo pati një efekt asfiksues ndaj iniciativës. Veç kësaj, në muajin gusht Dekreti Nr.270 urdhëronte që familjet e atyre që dorëzoheshin do të arrestoheshin dhe burgoseshin. Askush nuk ishte i përjashtuar. Dorëzimi i djalit të Stalinit, Jakovit, nënkuptoi që vetë e reja e diktatorit të kalojë 2 vite në një kamp burgu sovjetik. Frika, asgjë tjetër, do t'i mbante këto forca duke luftuar.

Në mënyrë arrogante Stalini vazhdonte me këtë strategji të plotë sulmuese. Në gusht, Hitleri urdhëroi Gruparmatën e Qendrës që të kthehej drejt jugut dhe të kapte në darë pjesën më të madhe të forcave ruse në jug. Zhukovi, vetë një anëtar i Stavkas, këshilloi një tërheqje strategjike dhe braktisjen e kryeqytetit ukrainas, Kievit, por Stalini në fakt derdhi më tej forca të rezervës. Rezultati qe një katastrofë me përmasa epike. Në një fushatë të shkurtër, qeveria sovjetike humbi tani rreth 500 000 trupa.
Situata në veri nuk qe më e mirë, teksa Leningradi rrethohej dhe vihej plotësisht nën rrethim në muajin shtator. Shpejt do të ishte radha e Moskës. Stalini thirri ushtritë e tij të fundit rezervë dhe Milicinë Popullore për të bërë një mbrojtje të fundit në frontin e kryeqytetit. Megjithatë, humbjet e mëtejshme sovjetike vazhduan.
Rruga drejt Moskës dukej e hapur. Por, dimri rus kishte ardhur herët dhe nga fundi i nëntorit avancimi nazist kishte ngecur në rrethinat e kryeqytetit. Pas disa lëkundjesh, Stalini e tregoi kurajën e tij, duke qëndruar në Moskë në vend që të largohej. Për momentin, situata qe stabilizuar. Në të vërtetë, kjo qe një pikë vendimtare kthese në luftë. Paaftësia e Hitlerit për ta marrë Moskën nënkuptonte që, Blickrigu kish dështuar: lufta do të ishte tani një luftë cfilitjeje.
Për Stalinin këto muaj qenë kritikë. Ai e kish dërguar Zhukovin në nëntor të 1941 fillimisht në Leningrad për të ngritur mbrojtjen atje dhe më pas, në dhjetor, e kish urdhëruar atë që të shpëtonte Moskën. Menjëherë më pas, me forcat e freskëta siberiane, komandanti sovjetik kundërsulmoi dhe i detyroi gjermanët që të zmbrapseshin me 100 milje. Kjo tregonte thjesht faktin se çfarë mund të bënin gjeneralët sovjetikë nëqoftëse u lejohej pak fleksibilitet.
Megjithatë, kjo fitore përpara Moskës nuk lajmëroi një kthesë të përgjithshme të rrjedhës së ngjarjes. Në mënyrë të vendosur, Stalini ruajti kontrollin e përgjithshëm dhe përpjekja e tij ambicioze për t'i s'mbrapsur gjermanët në të gjithë linjën e frontit çoi në humbje të mëtejshme. Në pranverën e 1942 gjermanët iniciuan një tjetër ofensivë të madhe. Ajo nuk qe ndaj Moskës, siç pritej, por në jug dhe drejt Kaukazit. Sërish lideri sovjetik spostoi me nxitim forca pa u dhënë komandantëve të tyre fleksibilitet të mjaftueshëm për të përmbushur kërkesat e situatës.
Një preokupim i mëtejshëm qe që trupat sovjetike qenë bërë rrezikshëm të demoralizuar prej humbjeve konstante dhe nuk po luftonin kushedi se çfarë. Pavarësisht dekretit të Stalit "Asnjë hap prapa!" në muajin korrik, avancimi gjerman dukej i pandalshëm. Rezultati qe në shtator 1942 forcat e Hitlerit kishin arritur malet Kaukaz dhe ndodheshin në rrethinat e Stalingradit.
Faza Dy - Kundërsulmi sovjetik
Nga fundi i gushtit 1942, Stalini më së fundi kuptoi se të vazhduarit me sistemin aktual të komandimit të tij po sillte katastrofë. Kështu që, ai emëroi Zhukovin si zëvendësin e tij dhe lejoi që Stavka, i së cilës diktatori ishte pjesë, do të binin dakord sëbashku lidhur me strategjinë. Shpejt emëroi edhe dy gjeneralë të tjerë me aftësi të jashtëzakonshme në Stavka. Ata qenë Aleksandër Vasilevskij si Shef i Shtabit të tij dhe Aleksei Antonov si Shef i Operacioneve të tij. Vendimmarrja do të bëhej në një bazë më kolegjiale dhe mosmarrëveshjet me diktatorin do të toleroheshin. Kjo metodë e re shpejt i dha frytet e saj në një kthesë dramatike në luftë.

Pse kish vazhduar kaq gjatë Stalini me strategjinë e tij të dështuar? Arsyeja kryesore padyshim qe, që ai nuk ishte në kontakt me luftën moderne, por pozicioni i tij i mëparshëm gjithashtu i ishte përshtatur sistemit të tij të sundimit. Krenaria dhe arroganca qenë gjithashtu arsye themelore: të ndryshoje politikë do të thoje të humbisje fytyrën, nevojën e ndarjes së pushtetit me gjeneralët e tij. Gjithashtu, Stalini besonte se, sulmi konstant do t'i dobësonte forcat gjermane në një luftë cfilitjeje, të cilën vetëm sovjetikët mund ta fitonin. Ndoshta kishte të drejtë në këtë supozim, megjithëse qe një pikëpamje e rrezikshme, duke pasur parasysh shkallën e madhe të humbjeve sovjetike deri në atë moment.
Në shtator 1942, Stalini propozoi ofensivën e tij të menjëhershme të zakonshme me trupa të freskëta rezervë në Stalingrad. Zhukovi dhe Vasilevskij mërmëritën diçka rreth nevojës për "një zgjidhje tjetër", ndaj së cilës Stalini në mënyrë të famshme u kthye dhe pyeti "Çfarë zgjidhjeje tjetër?". Ky ndryshim në stil qe themelor. Në vend që të sulmonte, ekipi i tij vendosi që t'i linte gjermanët ta vazhdonin avancimin e tyre. Ushtri të reja sovjetike do të krijoheshin, të stërvitura imtësisht dhe të përgatitura, por të mbajtura në rezervë deri kur të vinte momenti i përshtatshëm të vinte për një kundërgoditje madhështore. Ky qe Blickrigu për sëprapthi.
Humbja rezultuese e forcave gjermane në Stalingrad qe një pikë kthese vendimtare në luftë. Zhukovi i përgatiti forcat e tij për 45 ditë përpara se të lëshonte dy lëvizje të forta anësore, të cilat kapën 330 000 forca gjermane brenda në qytet. Në janar 1943, komandanti i pashpresë gjerman, Von Paulus, më së fundi u dorëzua. Kjo qe një goditje katastrofike pë Rajhun e Tretë. Stalini e festoi këtë, duke e bërë veten Marshall të Bashkimit Sovjetik. Ai e veshi këtë uniformë të re deri në mbarim të luftës. Strategjia e re po funksiononte.
Përpjekjet e mëtejshme të Stavkas për të kapur më shumë ushtri gjermane tani kryesisht dështoi. Nuk pati asnjë depërtim domethënës. Kështu, në prill Stalini kërkoi të këshillohej me ekipin e tij për të vendosur ecurinë e mëtejshme. Stava e dinte se, gjermanët do të ndërmerrnin një sulm të koncertuar ndaj forcave ruse rreth Kurskut. Stalini donte të ndërmerrte një ofensivë parandaluese menjëherë, Zhukovi dhe gjeneralët e tjerë nuk qenë dakord. Ata dolën me një qëndrim të ndryshëm. Nuk do të kishte asnjë ofensivë, por forcat sovjetike do të prisnin dhe adoptonin një politikë "mbrojtjeje në thellësi". Ushtria ruse do ta absorbonte sulmin dhe, me forcat e mbajtura rezervë, do të lëshonte një kundërsulm masiv. Stalini i ri e pranoi këshillën. Rezultati qe që lideri sovjetik shmangu një humbje tjetër të mundshme.
Sulmi i shumëpritur gjerman erdhi në korrik 1943. Duke e pritur atë, qenë 8 linja të përpunuara rrjetesh mbrojtëse që shtriheshin për 150 milje. Hitleri i lëshoi forcat e tij kundër qafës së forcave, duke sulmuar nga Veriu dhe Jugu. Pavarësisht dislokimit të trupave SS më të mira, ashtu dhe të tankeve të rinj të rëndë Tiger, sulmi shpejt u dobësua. Brenda një periudhe dyjavore beteja e madhe kish përfunduar dhe forcat naziste u detyruan që të tërhiqen. Për Stalinin, kjo fitore e mëtejshme nënkuptonte se vetëm brenda 6 muajve ai kish arritur një kthesë vendimtare në luftë. E gjitha kjo që padyshim për shkak të strategjisë së tij të re vendimmarrëse.
Megjithatë, ndryshimet nuk po ndodhnin vetëm në krye. Me këmbënguljen e Stalinit, politruki-ve (komisarëve politikë) të urryer ju reduktuan pushtetet në vjeshtën e 1942. Gjithashtu, komandantët nuk ekzekutoheshin më për dështime. Më së fundi, ai kuptoi nevojën për një pavarësi dhe fleksibilitet më të madh për oficerët e tij komandues.
Stalini kreu ndryshime të plota për t'u bërë në të gjitha forcat e armatosura sovjetike pas 1941. Organizimi i ushtrisë u ndryshua krejtësisht. Në imitim të gjermanëve, ushtria tani bazohej mbi idenë e korpuseve tankiste që lëviznin me shpejtësi sëbashku me korpuset e reja të mekanizuara që përmbanin artileri lëvizëse. Edhe forca ajrore u riorganizua për t'i lejuar vetes që t'i koncentronte njësitë e saj për mbështetje të afërt të ofensivave të mëdha. Rezultati qe që forcat sovjetike tani qenë të afta të mateshin me Vermahtin në fushën e betejës.

Faza tre - Fitore sovjetike

Në këtë fazë finale nga korriku July 1943 deri në fitoren finale në maj 1945, sipas Zhukovit, Stalini u maturua dhe evoluoi në diçka që i afrohej "një komandanti ushtarak të vërtetë". Megjithëse në përgjithësi ai akoma ndante vendimet politike strategjike, kuptimi i tij personal i operacioneve të kombinuara ushtarake dhe i teknologjisë moderne ushtarake ishte rritur dhe nënkuptonte se ishte shfaqur vërtet si një "komandant i përgjithshëm i vlefshëm".
Kundërsulmi i planifikuar i Stavka pas tërheqjes së Hitlerit në Kursk shkaktoi një vrimë të thellë në frontin qendror gjerman. Sulme të tjera të koordinuar pasuan. Në shtator 1943, lideri sovjetik po sugjeronte gjithë gëzim se lufta mund të përfundonte brenda pak muajsh. Por gjermanët sërish ia dolën ta stabilizojnë frontin e tyre dhe t'i lejoje ata që të nguleshin mund të kishte pasoja serioze.
Ushtritë më të mirëpajisura dhe më mirë të organizuara sovjetike tani qenë në gjendje të kryenin një seri të mëtejshme ofensivash të mirëpërgatitura dhe t'i s'mbrapsnin gjermanët. Në nëntor 1943, Kievi, kryeqyteti ukrainas, ishte çliruar dhe shpejt fitore të reja pasuan.
Fillimi i 1944 pa të parën e "10 goditjeve vdekjeprurëse" të Stalinit të atij viti. Parasëgjithash, në janar Leningradi u çlirua nga rrethimi nazist i tij. Në maj Zhukovi filloi Operacionin spektakolar Bagration. Gruparmata gjermane e Qendrës qe kapur krejtësisht në befasi kur njësitë sovjetike shpërthyen nëpër moçalishtet e Pripetit. Avancimi u bë i shpejtë dhe nga fundi i shtatorit tripat sovjetike kishin hyrë në shtetet balltike, në Poloni dhe në Rumani. Roli i Stalinit në të gjithë këto kish qenë qendror. Sipas Vasilevskijt, ai ishte në vitet më të mira dhe ishte bërë një "koordinator ushtarak efektiv".
Diktatori sovjetik tani ndjehej aq i sigurtë në aftësitë e tij ushtarake sa që mori vetë kontrollin e teatrit qendor të operacioneve. Gjithashtu, teksa forcat sovjetike i afroheshin Berlinit, Stalini mund të ketë pasur frikë se mos komandantët ushtarakë ia rrëmbenin atij të gjithë lavdinë. Ai i nxiti komandantët e tij që të ecnin akoma më shpejt drejt objektivit të tyre përfundimtar të kryeqytetit gjerman. Ndoshta i preokupuar se mos aleatët perëndimorë mund të arrinin atje të parët, ai e ktheu marrjen e Berlinit në një garë midis gjeneralëve Zhukov dhe Koniev. E gjithë fushata u nxitua e u improvizua dhe rezultoi në humbje të mëdha në jetë njerëzish, por ky nuk kish qenë asnjëherë preokupim për diktatorin sovjetik. Më 2 maj 1945, forcat gjermane në kryeqytetin nazist u dorëzuan.
Një Stalin i lodhur u argëtua në rolin e tij si fitimtar dhe e emëroi veten Gjeneralisim, megjithëse ankohej se kjo uniformë e bardhë e bënte atë të dukej si "kamerier hoteli"! Megjithatë, e vërteta prapa fitores nuk qëndron vetëm me strategjinë ushtarake.
Luftë totale
Për Stalinin forcat ekonomike kishin qenë po aq të rëndësishme se ato ushtarake. Gjatë Luftës Civile, ai kishte parë sesi e gjithë shoqëria ishte mobilizuar për konfliktin dhe sesi mjetet e prodhimit qenë përfshirë tërësisht për këtë qëllim. Dy ditë pas sulmit gjerman, në qershor 1941 u dha udhëri për transportimin e një numri të madh fabrikash, makinerish dhe fuqie punëtore përtej Maleve Urale. Eventualisht rreth 25 milionë punëtorë dhe familjet e tyre lëvizën drejt Lindjes. Si rezultat, në gjysmën e dytë të 1942, ekonomia sovjetike që e aftë që ta tejkalonte prodhimin gjerman në artileri, tanke dhe avionë në një masë 2 apo nganjëherë dhe 3 me 1. Bashkimi Sovjetik qe bërë një ekonomi lufte e suksesshme. Kjo shpjegon në një masë të mirë kthesën e fatit sovjetik.
Stalini nuk la gurë pa lëvizur me qëllim që të mobilizonte popullsinë. Ai qe në gjendje të përdorte të gjithë shoqërinë urbane për përpjekjen luftarake. U rekrutuan të gjithë meshkujt nga mosha 16 deri në 55 vjeç. Gratë u çuan nëpër fabrikat e luftës dhe në bujqësi. Punëtorët e gulagëve, të cilët qenë të paktën 2 milionë, dhanë një kontribut të rëndësishëm në prodhim.
Diktatori sovjetik qe dinak në shfrytëzimin e aleatëve të rinj perëndimore për përpjekjen luftarake. Sipas skemës Lend-Lease, Amerika dhe Britania ranë dakord që të furnizonin sasira të mëdha mallrash jetike. Më të rëndësishmet e tyre qenë pajisjet komunikuese (350 000 aparatura radio ju dërguan Rusisë), karburanti, kamiona (200 000 kamionë ushtarakë Studebaker) dhe pajisje hekurudhash. Të gjitha këto bënë një diferencë jetike dhe u lejuan ushtrive sovjetike që t'i koordinonin përpjekjet dhe ta realizonin strategjinë e tyre konstante "ofensive të thellë" nga Stalingradi e prapa.
Si lider lufte, Stalinit ju desh të punonte diplomatikisht me këta aleatë të rinj. Në Teheran, në nëntor 1943 dhe në Jaltë në shkurt 1945, në mënyrë oportuniste ai shfrytëzoi ndarjet midis Çërçillit e Ruzveltit, dhe idealizmin naiv të këtij të fundit. Kështu, ai shmangu një çarje të hapur kur forcat sovjetike pushtuan Europën Lindore dhe siguruan qëllimin e tij kryesor për sigurinë sovjetike. Në fund ai lëshoi pak, por fitoi goxha shumë. Në këtë zonë diktatori qe madhërisht i suksesshëm.
Konkluzion
Stalini qe në të vërtetë vendimtar në fitoren e luftës për Bashkimin Sovjetik. Ai pati një rol vendimtar në qendrën që koordinonte strategjinë ushtarake dhe ekonomike. Nëpërmjet dorës së hekurt ndaj qeverisë, aparatit partiak dhe ekonomisë, ai qe në gjendje të shmangte kolapsin dhe ta kthente humbjen në triumf. Ai nuk kishte iluzionet lidhur me atë që do t'i kërkohej për të mbijetuar në luftën moderne. Lufta totale qe një koncept që ai e kish mësuar në vitet e para të pushtetit sovjetik nën Leninin. Diplomati amerikan, Averill Harriman, mendonte Stalinin si "më efektivin e liderëve të luftës".
Si komandant suprem ushtarak, ai qe fleksibël dhe i aftë që t'u përshtatej rrethanave. Ai ndërtoi një ekip jashtëzakonisht cilësor në Stavka dhe e përdori atë për ta ndihmuar që të fitonte luftën. Ai mësoi prej tyre dhe u zhvillua vetë si komandant. Në Teheran, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm Perandorak, Gjenerali Sër Alan Brooke, u impresionua dhe mendonte se Stalini kishte një "tru të kalibrit më të lartë ushtarak".
Megjithatë, trashëgimia e Stalinit qe larg nga të qenit heroike. Vetëmashtrimi i tij përsa i përket kohës së sulmit nazist pothuajse rezultoi në humbje katastrofike. Menaxhimi inkompetent i forcave sovjetike nga ana e tij në 14 muajt e parë të luftës pati pasoja tragjike. E gjitha kjo nënkuptonte se, humbjet qenë shumë më të rënda nga sa mund të kishin qenë. Një Stalin i lehtësuar mundi t'i shijonte festimet e fitores së tij, por 27 milionë sovjetikë të vdekur gjatë luftës jo.
Clive Pearson është lektor Historie në Gloucestershire College near Cheltenham dhe Course Leader për Departamentin e Historisë.