Ndjenja e drejtesise qe 15 muajsh

Me te vegjel se nje vjec jane ne gjendje te bejne dallimin mes nje sjelljeje te drejte dhe nje te padrejte. Tregojne nje gadishmeri per te ndare gjerat e tyre me shpejt se sa ne e presim, thone autoret e studimit.

Altruist te lindur. Ndoshta jo, por duket se eshte e mundur te gjesh nje ndjejne te drejtesise dhe nje prirje te altruizmit tek femijet shume te vegjel, qe 15 muajsh.

Disa jane ne gjendje te kuptojne diferencen mes nje sjelljeje te drejte ose jo dhe tregojne gadishmeri per te ndare, duke dhene hua lodrat e tyre.

Dhe ajo qe kane verejtur ne nje studim te publikur ne PloS ONE kerkuesit e Universitetit te Washingtonit, nen drejtimin e Jessica Sommerville, profesore e asociuar e psikologjise, sipas se ciles rezultatet e eksperimentit tregojne se: “keto norma te drejtesise dhe altruizmit fitohen me para se sa ne mendojme”.

Por si eshte e mundur te kuptojme nese nje femije me pak se nje vjec, qe eshte duke mesuar te shprehe ndjenjat e veta dhe kalon pjesen me te madhe te kohes duke luajtur, te jete kaq i vetedijshem per te kuptuar koncepte te tilla si ajo qe eshte e drejte ose e pershtatshme?

Ne dy vjet femijet jane ne gjendje te ndihmojne te tjeret, dhe ne moshen shkollore rreth gjashte vjec, perfshijne ndjenjen e drejtesise, keshtu kane treguar studimet e meparshme.

Tashme Sommerville dhe koleget kane rrezikuar ne faktin se cilesi te ngjashme mund te rezultojne qarte edhe me perpara, rreth 15 muajsh, kur te vegjelit fillojne te tregojne spontanisht sjellje bashkepunimi.

Keshtu 47-te femije, ne krahet e prinderve u jane treguar dy video te shkurtra ku biskotat u shperndane nga dy persona ne menyre identike dhe me pas ndryshe, ku nje nga te dy ka shperndare me shume. Ne videon e dyte e njejta situate u perserit me qumesht.

Duke vezhguar reagimet e tyre, u vu re se disa vogelushe “prisnin nje shperndarje te barabarte te ushqimit dhe mbeten te befasuar kur njeri nga te dy shperndante me shume se tjetri”, ka shpjeguar Sommerville.

Nje hap me vone, per te pare nese kjo ndjenje e drejtesise ishte e lidhur edhe me sjellje te ngjashme ne personin e pare, kerkuesit kane analizuar prirjen e femijeve per te ndare lodrat e tyre.

Keshtu, nje e treta e femijeve tregoi se deshironte te ndanin lodrat e tyre te preferuara. Nje e treta ka dhene ate qe donte me pak, ndersa nje treta e fundit nuk ka dashur te jape hua me asnjerin prej te dyve, ndoshta per nervozizmin kundrejt nje te huaji.

Prandaj jo te gjithe sillen ne menyre te njejte dhe tashme shume heret zhvillohen dallimet individuale.

Ne mesin e femijeve “altruiste”, ne dispozicon per t’u dhene hua te tjereve lojen e preferuar, 92 per qind u perqendruan per me shume kohe ne shikimin e videos te shperndarjes jo te drejte te ushqimit, duke treguar keshtu suprizen e tyre.

Ndersa 86 perqind, e atyreve “egoiste”, te cilet u kane dhene te tjereve lodrat qe mbanin me pak, ishin me surprizues perballe shperndarjes korrekte te ushqimit.

Pyetja e rradhes, sipas studiuesve, eshte te perpiqemi te kuptojne nese altruizmi dhe drejtesia jane te lindur apo mesohen.

Dhe “ka shume te ngjare qe femijet mesojne keto sjellje duke vrojtuar sesi sillen te rriturit rreth tyre”, thote autorja e studimit.

Sipas Anna Oliverio Ferraris, rezultatet e vezhguara nga studiuesit mund te varen nga identifikimi i femijes me ate qe kane pare ne filmim.

“Ne kete rast duhet te jete nje forme ndjeshmerie, gjurmet e altruizmit mund te vihen re me heret, qe ne vitin e pare te jetes se femijes, per shembull, kur njeri qan, tjetri ka gjasa te deshperohet.

Hyjne si ne rezonance sepse kane tashme perceptimin e emocioneve te tjetrit, megjithate altruizmi kerkon nje mirekuptim te madh sepse per t’u perfshire nuk eshte vetem emocioni.

Edhe pse sigurisht eshte i bazuar ne ndjeshmeri, qe mund te konsiderohet si nje mesazh, nje sinjal i asaj qe mund te transformohet ne nje ndjenje altruiste te vertete.